Lười ăn rau: Bỏ mặc "lá chắn" sức khỏe

Mới đây, vụ quảng cáo sai về viên kẹo rau củ Kera cung cấp chất xơ tương đương rau xanh, đáp ứng nhu cầu cho người ít ăn rau khiến cộng đồng sập bẫy. Cơ quan chức năng phát hiện hàm lượng chất xơ trong sản phẩm này rất thấp, không đúng như "nổ" trên mạng.

Lạm dụng đồ chế biến sẵn

Cuộc sống bận rộn, tiện lợi, thói quen ăn uống của nhiều người cũng thay đổi. Chỉ cần gõ từ khóa "viên uống rau củ" trên các sàn thương mại điện tử, người ta sẽ dễ dàng tìm thấy vô vàn sản phẩm với công dụng bổ sung chất xơ, giảm mụn nhọt, hỗ trợ giảm cân, cải thiện làn da... Giá của các sản phẩm này dao động từ vài chục ngàn đến hàng trăm ngàn đồng khiến nhiều người lựa chọn như là giải pháp bổ sung rau củ vào chế độ ăn.

Sống một mình nên chị P.Q (25 tuổi, ở TP HCM) ít nấu ăn, khẩu phần ăn chủ yếu mua ngoài và thường bổ sung dinh dưỡng bằng viên rau củ, vitamin. Sau thông tin về những nguy cơ tiềm ẩn của thực phẩm chức năng mới đây, chị như hụt hẫng. "Chuyện về viên kẹo rau củ khiến tôi cảm thấy mất hết niềm tin nên từ bỏ thói quen sử dụng thực phẩm chức năng và chuyển qua tự chủ động rau củ. Dù sinh tố hơi khó uống nhưng cố gắng tập dần" - chị Q. nói.

BS Trần Thị Hiếu, phụ trách Khoa Dinh dưỡng - Tiết chế - Bệnh viện Đa khoa khu vực Thủ Đức (TP HCM), cho biết rau xanh và trái cây chính là nguồn cung cấp các chất chống ô xy hóa tự nhiên, vitamin và khoáng chất thiết yếu mà không có bất kỳ loại thực phẩm nào có thể thay thế. Rau xanh khi được tiêu thụ trực tiếp giúp giảm đường huyết, cải thiện đề kháng insulin, giảm cholesterol và mỡ nội tạng đồng thời giúp phòng ngừa ung thư đại trực tràng, táo bón. Ngoài ra, đối với những người chỉ ăn sữa hoặc thực phẩm lỏng, việc thiếu xơ không hòa tan từ rau xanh sẽ dẫn đến thiếu khối lượng phân, gây khó khăn trong việc đại tiện.

Theo PGS-TS Nguyễn Trọng Hưng, Viện Dinh dưỡng quốc gia (Hà Nội), táo bón là nỗi ám ảnh của nhiều người. Lối sống hiện đại với chế độ ăn nghèo chất xơ, thực phẩm chế biến sẵn, ít vận động, uống ít nước… là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Dù các khuyến cáo dinh dưỡng luôn nhấn mạnh vai trò của chất xơ nhưng nhiều người lại không thích ăn rau. "Không ít người chọn giải pháp nhanh gọn là dùng thuốc hoặc thực phẩm chức năng. Không chỉ người bị táo bón mà bệnh nhân béo phì, đái tháo đường, tim mạch... cũng thường tìm đến viên uống thay vì điều chỉnh chế độ ăn uống. Mong muốn "uống rau" thay vì ăn rau tươi đang trở thành xu hướng" - BS Hưng khuyến cáo.

Đổ bệnh do lối sống

Không chỉ người lớn, trẻ em quen thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, nhiều gia vị nên khiến rau xanh vốn đã nhạt càng trở nên nhàm chán. Nhiều phụ huynh vì bất lực khi con không chịu ăn rau nên chọn mua các chế phẩm thay thế. Khi trẻ ăn ít rau xanh, cơ thể sẽ thiếu đi lượng xơ không hòa tan - thành phần quan trọng giúp tạo khối lượng phân và giữ nước trong phân. Điều này không chỉ khiến trẻ có nguy cơ gặp phải tình trạng táo bón mà còn có thể dẫn đến các vấn đề tiêu hóa khác như đầy bụng, khó tiêu. Táo bón thường xuyên sẽ khiến trẻ cảm thấy đau đớn khi đi vệ sinh, ảnh hưởng đến tâm lý và sức khỏe tổng thể. Thậm chí, có thể dẫn đến các bệnh viêm ruột nặng, tắc ruột, thủng ruột.

BSCK2 Trần Ngọc Lưu Phương, Trưởng Khoa Nội tiêu hóa, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương (TP HCM), cho biết hiện nay nhiều người lựa chọn viên uống rau củ vì tính tiện lợi, đặc biệt với những ai bận rộn, không thích ăn rau hoặc muốn hỗ trợ tiêu hóa, giảm cân, đẹp da. Tuy nhiên, ăn rau củ trực tiếp vẫn là cách hiệu quả và an toàn nhất để bổ sung chất xơ, vitamin và khoáng chất cho cơ thể.

Rau củ tươi chứa nhiều chất chống ôxy hóa, vitamin A, C, K, khoáng chất và chất xơ không hòa tan - yếu tố quan trọng giúp phòng ngừa táo bón, hỗ trợ tiêu hóa và ngăn ngừa ung thư đại trực tràng. Khi ăn trực tiếp, người dùng còn được tận hưởng vị ngon tự nhiên của thực phẩm. Trong khi đó, viên rau củ thường được làm từ rau quả sấy khô, nghiền bột và nén thành viên. Quá trình chế biến này có thể làm mất đi một phần giá trị dinh dưỡng.

Chưa kể, nếu sản phẩm không bảo đảm chất lượng, không rõ nguồn gốc, có thể gây nhiễm khuẩn, nấm mốc, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Viên rau củ có thể là giải pháp tạm thời trong một số trường hợp như đi xa, thay đổi chế độ ăn... chứ không nên dùng lâu dài hoặc thay thế hoàn toàn rau tươi trong bữa ăn hằng ngày.

PGS Nguyễn Trọng Hưng nhấn mạnh thêm chất xơ là phần quan trọng trong ăn uống lành mạnh giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa, điều hòa mỡ máu, đường huyết và loại bỏ độc tố bởi cung cấp các vitamin, khoáng chất, chất chống ô xy hóa và các hợp chất có lợi cho sức khỏe.

Chất xơ gồm hai loại, hòa tan có trong đậu, rau, trái cây... và không hòa tan có trong cám lúa mì, ngũ cốc nguyên hạt, rau củ... Chất xơ hòa tan trong nước tạo thành gel, trong khi chất xơ không hòa tan hoạt động giống như "thức ăn thô" di chuyển nguyên vẹn qua đường tiêu hóa. So với rau củ, chất xơ trong ngũ cốc nhiều hơn nhưng lại gây khó tiêu hơn nhưng cơ thể cần cả hai loại chất xơ này.

Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo đối với người thừa cân béo phì nên ăn rau trước bữa ăn, còn đối với người suy dinh dưỡng thì ăn cùng với cơm là tốt nhất. Khi ăn rau, trái cây nên nhai chậm sẽ giúp hấp thu chất xơ tốt hơn. Với bệnh nhân đái tháo đường thì chất xơ, đặc biệt là chất xơ hòa tan, có tác dụng điều hòa đường huyết. Chất xơ có tác dụng làm kéo dài quá trình tiêu hóa nên giảm tăng đường huyết sau ăn. Mặt khác, chất xơ còn có tác dụng làm đầy dạ dày nên tăng cảm giác no, giảm hấp thu chất béo nên làm giảm lipid máu. Chất xơ giúp "quét" cholesterol xấu ra khỏi cơ thể, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch. Thực phẩm chức năng có thể cung cấp một phần chất xơ nhưng không thể thay thế hoàn toàn chất xơ từ thực phẩm tự nhiên.

"Nếu bản thân thường không ăn nhiều chất xơ hằng ngày và khi muốn tăng lượng chất xơ nên tăng lượng tiêu thụ dần dần và luôn phải uống nhiều nước. Chất xơ cần nước để tiêu hóa dễ dàng. Có thể dùng viên bổ sung chất xơ nhưng không nên lạm dụng và càng không thể thay thế rau tươi hoàn toàn. Rau củ tươi không chỉ giúp tiêu hóa tốt mà còn là "lá chắn" tự nhiên bảo vệ sức khỏe lâu dài" - một chuyên gia nhấn mạnh.