Ngoài tầm cỡ một lãnh tụ vĩ đại, một danh nhân văn hóa, Bác Hồ còn là nhà báo tài ba, uyên bác và có tay nghề xuất sắc.
Hướng về dân chúng
Bác bắt đầu làm báo ở nước ngoài trước, viết bằng tiếng Anh và tiếng Pháp trước, sau đó mới về nước viết báo bằng tiếng Việt.
Ngay từ khi bắt đầu làm báo, Bác đã kinh qua các công việc như trình bày báo, sắp chữ, in báo, phát hành báo. Bác viết nhiều, viết đều, viết khỏe. Bác có nền tảng kiến thức, lại giỏi tiếng Hán, giỏi điển tích nên bài viết luôn sâu sắc từng câu, từng chữ. Song, Bác không dùng vốn liếng chữ nghĩa ấy để làm một thi sĩ "ru với gió, mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây" mà sử dụng ngòi bút tinh luyện, xuất chúng của mình như một vũ khí sắc bén, vì Bác quan niệm rằng "cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Trang giấy cây bút là vũ khí sắc bén của họ".
Sinh thời Bác không nhận mình là nhà báo, mà chỉ là "người có duyên nợ với báo chí". Dù vậy, trong khoảng 50 năm cầm bút, Bác đã viết đến hơn 2.000 bài báo, 276 bài thơ, gần 500 trang truyện và ký với gần 200 bút danh. Bác cũng từng chỉ đạo mở lớp đào tạo hàng trăm cán bộ báo chí...
Trong tư duy của Người, đối tượng của báo chí không chỉ dành riêng cho một số tầng lớp nào đó mà nhất thiết phải hướng về "đại đa số dân chúng". Tính chất báo chí, theo Bác, chính là tinh thần quần chúng và tính chiến đấu...". Bác dạy: Nhà báo phải là người chí công vô tư, hiểu biết rộng và có cái tâm trong sáng. Đạo đức báo chí trước hết thể hiện ở những mặt ấy.
Bác từng nhấn mạnh: "Cái bút là vũ khí sắc bén, bài báo là tờ hịch cách mạng". Văn phong báo chí của Bác thường ngắn gọn, nhiều hình ảnh, dễ hiểu và gần gũi người đọc.
Soi vào thực tiễn hiện nay để thấy nhiều người trong các cương vị khác nhau, viết và nói còn quá dài, chung chung, nhiều câu sáo mòn và theo mẫu câu, không truyền đạt được nội dung chứ nói gì đến thổi bùng được ngọn lửa nhiệt huyết cho người nghe, người đọc. Triệu chứng lười đọc báo đang phổ biến, ngay cả trong một bộ phận cán bộ lãnh đạo và giới thanh thiếu niên.
Từ thực tiễn đó mới thấy tấm gương đọc báo của Bác ngày trước thật đáng khâm phục. Bác viết báo say mê thế nào thì cũng đọc báo say mê thế ấy. Điều đáng chú ý là Bác luôn tự mình đọc báo, dậy sớm để đọc báo, vừa đọc vừa lấy ngón tay dò theo từng dòng chữ để không bỏ sót. Chú ý điều gì, Bác đều đánh dấu bằng bút đỏ ngay bên lề, chỉ đạo ngay việc cần làm. Các thư ký của Bác cũng có nhiệm vụ đọc báo điểm tin giúp Bác, nhưng cũng chỉ là để bổ sung cho đầy đủ các nguồn tin hằng ngày.
Bác Hồ trong lần đến thăm Báo Nhân Dân. Ảnh: TƯ LIỆU
Coi báo chí là công cụ
Sở dĩ Bác quan tâm đến báo chí như vậy vì Bác coi báo chí là công cụ để lãnh đạo, để tuyên truyền, để nhân rộng các yếu tố tích cực trong xã hội, Bác coi những bài báo tốt sẽ đem lại hiệu ứng xã hội thiết thực, như một món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc đời hoạt động cách mạng của mình.
Vì thế, những người làm báo học tập Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh chính là học tập tinh thần tôn trọng báo chí, thái độ trong công việc với báo chí, cách làm báo và cả cách đọc báo của Bác. Mỗi câu chuyện về Bác Hồ làm báo là một lời nhắc nhở ân cần nhất, yêu thương nhất đối với những người làm báo, chứ không phải những khẩu hiệu và nghị quyết chung chung nào đó.
Độc giả số Một đúng nghĩa
Các nhà báo ở Báo Nhân Dân kể mỗi sáng thấy có cuộc điện gọi từ Văn phòng Phủ Chủ tịch xuống là lo lắm, vì biết Bác đã phát hiện một thiếu sót gì đó trên trang báo mới ra hôm ấy. Nhà thơ Tố Hữu đã từng viết về hình ảnh Bác Hồ đọc báo, làm việc: "Người ngồi đó với cây chì đỏ. Vạch đường đi từng bước từng giờ". Có thể nói Bác Hồ là một độc giả số Một đúng nghĩa, vừa đọc nhanh, đọc nhiều, đọc và phát hiện những điều cần chú ý chứ không chỉ đọc lướt qua.