Mobile Money "phủ sóng" thanh toán online

Dù dịch vụ dùng tài khoản viễn thông thanh toán cho hàng hóa, dịch vụ tại Việt Nam (Mobile Money) phát triển nhanh với gần 10 triệu tài khoản nhưng hiện không phải là dịch vụ thanh toán qua tài khoản ngân hàng của khách hàng và chưa có cơ sở pháp lý chính thức quy định.

Tiện lợi ở vùng sâu, vùng xa

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định quy định về dịch vụ Mobile Money. Đây là một loại hình thanh toán thí điểm, hiện chỉ cho phép 3 doanh nghiệp (DN) viễn thông là Viettel, VNPT- Media và MobiFone thí điểm cung ứng dịch vụ trên cơ sở tận dụng hạ tầng, dữ liệu, mạng lưới viễn thông trên phạm vi lãnh thổ Việt Nam.

Sau hơn 3 năm triển khai, Mobile Money đã đem lại nhiều chuyển biến tích cực trong hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt (thanh toán online) ở khu vực nông thôn, biên giới, hải đảo; trong khi ví điện tử phải liên kết với tài khoản NH, thẻ ghi nợ (gắn với tài khoản). Yếu tố này tạo thuận lợi cho người dân ở vùng sâu, vùng xa… có thể thanh toán mà không cần mở tài khoản NH.

Theo ghi nhận, tại nhiều khu vực vùng sâu, vùng xa ở các tỉnh Đông Bắc, Tây Bắc, nơi mạng lưới chi nhánh, phòng giao dịch NH chưa thể phủ tới, Mobile Money được triển khai từ việc tận dụng hạ tầng, dữ liệu, mạng lưới viễn thông. Nhiều người dân cho biết họ có thể dễ dàng đăng ký, kích hoạt tài khoản Mobile Money sau khi có sim điện thoại, với nhiều dịch vụ thanh toán online tương tự dịch vụ sản phẩm của NH, như thanh toán hóa đơn, nộp học phí, gửi tiết kiệm khi nhà mạng liên kết với các NH số… Hiệu quả bước đầu của dịch vụ này, theo số liệu của NHNN công bố căn cứ báo cáo của 3 DN tính đến cuối tháng 9-2024, tổng số tài khoản đăng ký và sử dụng dịch vụ Mobile Money là hơn 9,8 triệu tài khoản. Trong đó, Viettel chiếm 73%, VNPT-Media 21%, MobiFone 6%; số lượng tài khoản của khách hàng đăng ký và sử dụng dịch vụ ở nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo là hơn 7,1 triệu tài khoản (chiếm gần 72% tổng số tài khoản đăng ký và sử dụng dịch vụ).

Một con số đáng chú ý là số tài khoản Mobile Money đang hoạt động đến cuối tháng 9-2024 hơn 6,56 triệu, đạt tỉ lệ khoảng 66,46% tổng số tài khoản đăng ký. Tổng số lượng giao dịch qua tài khoản Mobile Money của khách hàng từ khi triển khai thí điểm lũy kế đến cuối tháng 9-2024 (bao gồm giao dịch nạp/rút/chuyển tiền/thanh toán) là hơn 159 triệu giao dịch với tổng giá trị giao dịch gần 5.685 tỉ đồng.

Tại các nhà mạng, đến cuối tháng 9-2024, tổng số khách hàng đăng ký và sử dụng dịch vụ Mobile Money của VNPT-Media hơn 2,1 triệu khách hàng. Trong đó, số lượng khách hàng đăng ký và sử dụng dịch vụ ở nông thôn, miền núi, biên giới và hải đảo là hơn 1,5 triệu khách hàng (71,92%). Tổng số khách hàng đăng ký và sử dụng dịch vụ này của Viettel là hơn 7,25 triệu khách hàng. Trong đó, số lượng khách hàng đăng ký và sử dụng dịch vụ ở nông thôn, miền núi, biên giới và hải đảo là hơn 5,34 triệu tài khoản. Đặc biệt, 100% khách hàng đăng ký và sử dụng dịch vụ qua ứng dụng di động.

Cần có khung pháp lý

Trong dự thảo tờ trình đề nghị xây dựng nghị định về Mobile Money, NHNN cho biết Mobile Money là một loại hình thanh toán thí điểm mới. Căn cứ các quy định pháp lý hiện hành, các DN viễn thông cung ứng dịch vụ Mobile Money không thuộc đối tượng áp dụng, phạm vi điều chỉnh tại Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024, Luật NHNN hay Nghị định 52/2024/NĐ-CP về thanh toán không tiền mặt.

NHNN cho rằng trong xu hướng phát triển mạnh mẽ của thanh toán online đã tạo những kết quả đột phá cho ngành NH và nền kinh tế. Việc tạo hành lang pháp lý chính thức cho một dịch vụ thanh toán mới như Mobile Money sẽ bảo đảm quá trình thanh toán được thông suốt. Đáp ứng nhu cầu của hơn 9,8 triệu tài khoản đang sử dụng, đặc biệt là hơn 7 triệu khách hàng ở khu vực nông thôn, biên giới và hải đảo. Đồng thời, duy trì một phương thức thanh toán online tại đơn vị chấp nhận thanh toán mà phần lớn là các đơn vị chấp nhận thanh toán kết nối với Cổng dịch vụ công quốc gia.

Về phía nhà mạng, đại diện VNPT-Media đề xuất được gia hạn thời gian thí điểm đến khi có văn bản quy phạm pháp luật chính thức về dịch vụ Mobile Money. Để dịch vụ này đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dùng, VNPT-Media đề xuất cho phép khách hàng đăng ký mới không bị giới hạn bởi điều kiện số thuê bao di động phải có thời gian kích hoạt và sử dụng liên tục trong ít nhất 3 tháng liền kề tính đến thời điểm đăng ký mở và sử dụng dịch vụ Mobile Money. Lý do là VNPT hiện đã triển khai kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để so sánh, xác minh thông tin định danh của chủ thuê bao di động. Cho phép các khách hàng đã đăng ký dịch vụ viễn thông có thể đăng ký sử dụng dịch vụ Mobile Money ngay mà không cần thực hiện thủ tục định danh lại như hiện nay.

Theo đại diện VNPT-Media, dù giá trị thanh toán, chuyển tiền của Mobile Money là các giao dịch nhỏ lẻ nhưng với số lượng giao dịch lớn thanh toán hóa đơn, chuyển tiền cho người thân, rút tiền mặt… và với mức thu nhập hiện nay, hạn mức giao dịch 10 triệu đồng/tháng là chưa đáp ứng nhu cầu. Hạn mức giao dịch thấp đang là rào cản để DN phát triển tính năng, mở rộng kết nối. Vì vậy, VNPT-Media đề xuất cho phép tăng hạn mức sử dụng dịch vụ này lên không quá 100 triệu đồng/tháng/tài khoản cho tổng các giao dịch chuyển tiền ra khỏi tài khoản Mobile Money và thanh toán.