Hệ điều hành hay thương hiệu?

Người ta chú trọng nhiều đến các hệ điều hành điện thoại khi Google chính thức tuyên bố phát hành hệ điều hành Android vào tháng 10-2008. Ngay khi Android vừa ra đời, hàng loạt các báo giật tít rằng Android sẽ thống lĩnh thế giới hệ điều hành di động và sự phát triển của nó đã nhanh chóng đi theo hướng mà các tờ báo đã quảng cáo về nó nhưng ở mức chậm hơn rất nhiều. Quý II/2009, các dòng máy smartphone sử dụng Android chiếm 2,8%, sang quý III/2009 thì nó tăng thị phần lên 3,5%. Trong tháng 2-2010, hãng ComScore thống kê rằng Android đã tăng lên con số ngoạn mục 9,0% và vào tháng 7-2010, con số này đã là 13%, kết thúc quý II/2010, con số này là 17%. Như vậy, trong 1 năm, Android tăng từ 1,8% lên 17%.

Với các hệ điều hành khác thì sự trồi sụt cũng thất thường, hệ điều hành phổ biến nhất thế giới Symbian giảm từ 51% (quý II/2009) xuống còn 41% (quý II/2010), hệ điều hành RIM của BlackBerry trong thời gian đó thì giảm từ 19% xuống 10%. iPhone tăng từ 13% lên 14%, thê thảm nhất có lẽ là hệ điều hành Windows Mobile của Microsoft giảm từ 9,3% xuống còn 5%. Các hệ điều hành khác có xu hướng giảm. Có thật sự Android đã làm được điều đó?

Để có một sự hình dung chính xác, chúng ta nhắc lại chuyện của hệ điều hành máy tính Microsoft Windows, ngay khi nó ra đời, trước nó cũng có một loạt các hệ điều hành khác, nhất là của hãng IMB. Tuy thế, Microsoft Windows đã đi theo một hướng rất khôn khéo, đó là hợp tác chặt chẽ với các nhà sản xuất máy tính với tỉ lệ chiết khấu cao. Kết quả cuối cùng là một loạt các giao kèo đã được thực hiện và hệ điều hành này nghiễm nhiên trở thành hệ điều hành mặc định trong mọi dòng máy tính xuất xưởng vào thời đó. Và khi mà mọi người đã quen với hệ điều hành tới mức không biết cách sử dụng các máy tính dùng hệ điều hành khác - Microsoft Windows chính thức lên ngôi vương.

Android cũng đi theo đúng con đường ấy. Nếu như các hệ điều hành còn lại thường gắn chặt với một hãng sản xuất điện thoại nào đó, chẳng hạn iOS trong iPhone của Apple, RIM trong BlackBerry... thì Android không đi chung với một hãng nhất định mà tập trung vào nhiều nhà sản xuất điện thoại. Khi Android đang lớn mạnh dần, các nhà sản xuất điện thoại hàng đầu như Nokia, SamSung, Motorola... đã họp nhau lại trong một liên minh “không ưa” Android và tiếp tục nỗ lực giúp Symbian vào vị trí hàng đầu thế giới. Tuy thế, nhiều thành viên trong liên minh này hoặc nhiều hãng khác thì lại bỏ qua bên liên minh “ưa” Android hoặc ưa những cái khác và kết quả đã tạo ra bối cảnh thị phần các hệ điều hành như hiện nay. Các hệ điều hành có sự chênh lệnh tính năng tương ứng với sự chênh lệch thị phần? Sự thật không như vậy.

Nhiều nhà phân tích cho rằng, các hệ điều hành điện thoại mặc dù có khác biệt nhưng thực chất không nhiều. iPhone có thể mượt mà ở giao diện cảm ứng nhưng cũng không thể nhỉnh hơn Android. Android chạy nhanh nhưng cũng không quá nhiều so với Symbian. Symbian đơn giản nhưng cũng không thiếu sự tinh tế như Windows Mobile... Hơn thế nữa, khả năng của hệ điều hành điện thoại thường bị giới hạn trong các tính năng do nhà sản xuất điện thoại cung cấp và 99% tính năng còn lại phụ thuộc vào các phần mềm của hãng thứ ba, nhất là với các dòng Smartphone.

Như vậy, một hệ điều hành đi lên hay đi xuống hoàn toàn do “con tim” của các nhà sản xuất di động. Apple sẽ không bao giờ dùng hệ điều hành nào khác dành cho iPhone và iOS cũng không hãng nào muốn dùng. Thị phần của iOS hoàn toàn phụ thuộc vào doanh số của iPhone. BlackBerry cũng không muốn chia sẻ RIM cho bất kỳ công ty nào và cũng chẳng ai đi tranh giành với RIM. Symbian đứng đầu thế giới bởi nó chính là đứa con cưng của hãng điện thoại lớn nhất thế giới - Nokia... Sự thành công của Android hay sự thất sủng của Windows Mobile hoàn toàn không do các tính năng của nó (chẳng ai dám nói Windows Mobile “dở” hơn Android cả) mà phần lớn là do những cái bắt tay phía sau của nhà cung cấp với công ty sản xuất điện thoại.

Vậy tương lai của các hệ điều hành không do các nhà sản xuất điện thoại tạo ra sẽ như thế nào? Nếu nhìn vào kết cuộc của Windows Mobile, nhiều người lo sợ cho Android. Khi vừa ra đời, Windows Mobile cũng có sự cất cánh như tên lửa nhưng ngày càng “sụm” vì các hãng sản xuất điện thoại đang bắt đầu đi theo hướng tự tạo cho mình các hệ điều hành riêng như SamSung với Bada, Nokia với Maemo... Những hệ điều hành riêng này, ngoài việc giúp giảm chi phí mua bản quyền còn tạo vị trí riêng cho các hãng. Tính năng của hệ điều hành hay sức mạnh của thương hiệu? Thời gian đang ủng hộ cho câu trả lời nghiêng về thương hiệu. Android và Windows Mobile cùng nhiều hệ điều hành thứ ba khác sẽ chết yểu? Nhiều người bi quan đã nghĩ đến tình huống đó.