Năng lượng tái tạo gặp khó, thị trường điện vẫn dựa vào một người mua là EVN

Ngày 29-5, Báo Lao Động phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức Hội thảo "Giải pháp chuyển đổi năng lượng hướng tới Net Zero" nhằm đề xuất các giải pháp tháo gỡ nút thắt trong việc chuyển đổi năng lượng.

Theo PGS - TS Đặng Trần Thọ, Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng, Đại học Bách Khoa Hà Nội, Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch điện VIII điều chỉnh tháng 4-2025 vừa qua, đặt mục tiêu đến năm 2030 tỉ trọng công suất năng lượng tái tạo (NLTT) đạt 36% và tỉ lệ NLTT trong sản lượng điện khoảng 33%-35%.

Tuy nhiên, thực hiện được những mục tiêu này là một quá trình phức tạp, đòi hỏi tái cấu trúc toàn diện hệ thống năng lượng quốc gia: Từ quy hoạch, đầu tư, vận hành đến thị trường và tiêu dùng.

Đáng lo ngại, từ năm 2021 trở đi, xu thế phát triển này chững lại do cơ chế giá FiT (biểu giá điện hỗ trợ) kết thúc và chưa có cơ chế thay thế phù hợp. Hơn 4.000 MW điện mặt trời và điện gió đã xây dựng xong nhưng chưa được ký hợp đồng mua bán điện (PPA) hoặc bị cắt giảm công suất thường xuyên do không giải tỏa được lưới.

Để giải phóng tiềm năng của năng lượng tái tạo, cần khẩn trương ban hành cơ chế giá điện chuyển tiếp, với khung giá trần - sàn linh hoạt theo vùng, loại hình công nghệ và thời điểm phát điện. Cơ chế này nên tính đến chi phí thực tế (LCOE), giá trị hệ thống và tránh tạo ra sự méo mó cạnh tranh giữa các dự án đầu tư sớm - muộn. Đối với các nguồn năng lượng tái tạo biến đổi, giá điện có thể được điều chỉnh theo thời gian (để khuyến khích đầu tư vào hệ thống lưu trữ, phụ tải linh hoạt và điều độ tối ưu.

Ông Nguyễn Tài Anh, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), cho biết Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 233 năm 2024 về việc tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho các dự án điện năng lượng tái tạo. Thực hiện theo Nghị quyết này, EVN sẽ rà soát trong thực tiễn, những vướng mắc cụ thể của các dự án. "Chúng tôi sẽ báo cáo Bộ Công Thương để có phương hướng tháo gỡ" - ông nói.

Về phía Bộ Công Thương, ông Đoàn Ngọc Dương, Phó Cục trưởng Cục Điện lực, cho rằng cần tạo lập môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch, xóa bỏ các rào cản về thủ tục đầu tư phát triển điện lực. "Chúng ta cần khẩn trương hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh, xây dựng cơ chế tín chỉ carbon, định giá phát thải, thúc đẩy tài chính xanh và các hình thức hợp tác công tư. Đây là nền tảng để huy động nguồn lực tư nhân và quốc tế cho chuyển đổi năng lượng"- ông nói.