Nâng tầm chất lượng sầu riêng

Thời gian qua, nhiều lô sầu riêng của Việt Nam xuất sang Trung Quốc bị cảnh báo nhiễm cadimi vượt giới hạn quy định, gây lo ngại cho doanh nghiệp (DN) xuất khẩu và nhà vườn. Điều này không chỉ ảnh hưởng uy tín xuất khẩu mà còn đe dọa thị trường tiêu thụ chủ lực của ngành hàng sầu riêng Việt Nam, khiến nhà vườn và DN đứng trước nguy cơ thua lỗ.

Nỗi lo cadimi

TS Dương Minh Viễn - Trưởng Khoa Khoa học đất, Trường Nông nghiệp (Đại học Cần Thơ) - cho biết cadimi là một trong những kim loại nặng tiềm tàng trong hệ thống đất - cây trồng; có thể gây giòn xương và suy thận đối với con người.

Theo TS Dương Minh Viễn, trước đây, sầu riêng trồng trên đất phù sa ngọt, phát triển rất tốt. Sau này, khi giá sầu riêng tăng cao, người dân trồng ở nhiều loại đất khác nhau, có cả đất phèn.

"Để xử lý phèn thì phải bón nhiều phân lân. Đây là một trong những yếu tố khiến cây trồng tăng hấp thụ chất cadimi. Do đó, nhà vườn nên khảo sát xem hàm lượng cadimi trong đất, trong trái cây là bao nhiêu để lựa chọn loại phân bón hiệu quả, làm sao kiểm soát được, đáp ứng theo yêu cầu của thị trường nhập khẩu" - TS Dương Minh Viễn khuyến cáo.

Ông Huỳnh Văn Phương - một người trồng sầu riêng lâu năm tại xã Quới An, tỉnh Vĩnh Long - cho rằng nỗi lo lớn nhất của nhà vườn hiện nay không còn là năng suất hay giá cả, mà là nguy cơ tồn dư cadimi trong trái sầu riêng. Chỉ cần phát hiện một lô hàng vượt ngưỡng cadimi cho phép thì không chỉ uy tín vườn nhà mà cả thương hiệu sầu riêng của địa phương cũng bị ảnh hưởng.

"Nhà vườn chúng tôi chỉ mong sản phẩm sạch để tiêu thụ lâu dài, song lại lo ngại đất trồng, nước tưới hoặc phân bón có thể nhiễm cadimi mà mình không kiểm soát hết được" - ông Phương trăn trở.

Theo ông Trần Thiện Thanh, Phó Giám đốc Hợp tác xã Sầu riêng Trường Phát (TP Cần Thơ), sau khi được cơ quan chức năng tập huấn, các thành viên hợp tác xã đã biết cách bón phân để kiểm soát hàm lượng cadimi trong sầu riêng. Họ ưu tiên chọn phân hữu cơ, phân vi sinh đã được kiểm định; hạn chế dùng phân hóa học, đặc biệt là phân lân có nguy cơ chứa cadimi cao.

Ông Thanh thông tin: "Chúng tôi còn bón vôi, phân chuồng ủ hoai, phân hữu cơ vi sinh để giảm độ chua, tăng khả năng cố định cadimi trong đất, hạn chế cây hấp thụ. Chúng tôi cũng sử dụng nước tưới sạch; kiểm tra định kỳ đất và nước nhằm phát hiện sớm hàm lượng cadimi để điều chỉnh biện pháp canh tác".

Tuân thủ đúng quy trình

Ông Nguyễn Văn Sử - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ TP Cần Thơ, Chủ tịch Hội Nông dân thành phố - cho biết người tiêu dùng Trung Quốc ngày càng yêu cầu khắt khe hơn về chất lượng nông sản, kiểm dịch thực vật và an toàn vệ sinh thực phẩm, nhất là chất cadimi tồn dư vượt ngưỡng. Do đó, ngành nông nghiệp nói chung và ngành hàng sầu riêng nói riêng phải tổ chức lại sản xuất gắn với việc chuẩn hóa quy trình; xây dựng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, truy xuất nguồn gốc để bảo đảm quản lý chất lượng sản phẩm từ gốc.

Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật - Bộ Nông nghiệp và Môi trường ngày 30-6 đã ban hành quy trình "Canh tác sầu riêng bền vững, bảo đảm an toàn thực phẩm", đặt ra nhiều yêu cầu về sinh thái, đất, nước tưới… đối với loại cây ăn quả này. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật lưu ý sử dụng phân bón vô cơ phải đúng liều lượng, ưu tiên lựa chọn các loại phân lân được sản xuất từ nguồn quặng apatit hoặc đá phốt phát có hàm lượng cadimi thấp.

Theo quy trình nêu trên, đối với phân bón hữu cơ, cần dùng loại có hàm lượng kim loại nặng dưới ngưỡng cho phép. Nhà vườn cần ưu tiên sử dụng phân bón sản xuất từ phụ phẩm cây trồng, thay vì phân bón từ bùn thải, rác thải đô thị, chất thải gia súc… vì có thể chứa các kim loại nặng.

Lãnh đạo một DN xuất khẩu nông sản tại Đồng Tháp cho rằng để giữ vững thị trường sầu riêng, nhà vườn cần tuân thủ nghiêm ngặt quy trình canh tác an toàn; sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đúng quy định. DN và nhà vườn phải bảo đảm xuất khẩu sản phẩm đã được kiểm định chất lượng, trái sầu riêng không nhiễm kim loại nặng hay dư lượng hóa chất.

"Cơ quan chức năng tại địa phương cần tăng cường tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, kiểm soát chặt chẽ nguồn vật tư nông nghiệp và hỗ trợ kiểm nghiệm đất, nước, sản phẩm. Sự đồng hành này sẽ giúp nâng cao uy tín và xây dựng thương hiệu sầu riêng Việt Nam bền vững" - ông nhìn nhận.

Nhằm nâng tầm chất lượng sầu riêng ở địa phương, bà Hồ Thị Cẩm Đào - Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ TP Cần Thơ - đã yêu cầu các sở, ngành tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt trong việc tuyên truyền, vận động nhà vườn thay đổi tập quán canh tác cũ, mạnh dạn ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật.

"Sở Công Thương cần phối hợp với Bộ Công Thương tìm giải pháp để sầu riêng Việt Nam từng bước thâm nhập các thị trường khó tính hơn. Bên cạnh đó, đẩy mạnh hỗ trợ xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu tập thể và chỉ dẫn địa lý cho sầu riêng Cần Thơ, coi đây là nền tảng để nâng cao giá trị sản phẩm" - bà Đào nhấn mạnh.

Trong khi đó, tình trạng "được mùa, mất giá" cũng đang khiến nhiều DN và nhà vườn sầu riêng ở ĐBSCL lo lắng. GS-TS Trần Văn Hâu, nguyên giảng viên cao cấp tại Đại học Cần Thơ, đề xuất: "Người trồng sầu riêng cần áp dụng kỹ thuật xử lý ra hoa rải vụ. Nghĩa là điều khiển sầu riêng ra hoa và thu hoạch vào những thời điểm thích hợp, tránh trùng với vụ thu hoạch chính ở các vùng khác trong nước cũng như các nước có khí hậu tương tự".

Quãng thời gian từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau được coi là nghịch vụ đối với sầu riêng Việt Nam lẫn các nước Đông Nam Á. Do nguồn cung ít nên sầu riêng bán vào thời điểm này thường có giá cao. Kỹ thuật xử lý cho ra trái nghịch vụ sẽ giúp nhà vườn tối ưu hóa lợi nhuận, bằng cách "né" những thời điểm thị trường dư thừa sầu riêng.