Nếu không có giải pháp đột phá, hệ thống Metro sẽ không thể sớm đầu tư

Tại phiên thảo luận tổ về dự thảo nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hà Nội, TP HCM chiều 14-2, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Lệ, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND TP HCM, dành toàn bộ thời gian để phát biểu về một nội dung có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển bền vững của TP HCM và vùng Đông Nam Bộ - đó là các cơ chế đặc thù nhằm thúc đẩy phát triển hệ thống đường sắt đô thị.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Lệ, TP HCM là đô thị đặc biệt, trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, với dân số hơn 10 triệu người và tốc độ đô thị hóa nhanh.

Thực tế cho thấy nếu không có hệ thống vận tải công cộng hiện đại, sức chở lớn, đặc biệt là đường sắt đô thị, TP sẽ khó giải quyết triệt để tình trạng ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường và quá tải hạ tầng.

Sau thời gian dài chờ đợi, tuyến Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) đã chính thức được đưa vào vận hành từ ngày 22-12-2024, và nhanh chóng phát huy hiệu quả, được đón nhận rất tích cực, thể hiện ở số lượng hành khách sử dụng cao hơn dự kiến, góp phần giảm đáng kể áp lực giao thông khu vực phía Đông thành phố. Điều này cho thấy người dân sẵn sàng chuyển đổi sang sử dụng phương tiện giao thông công cộng nếu hệ thống metro được đầu tư bài bản, thuận tiện, đồng bộ và đúng tiến độ.

Tuy nhiên, theo đại biểu Nguyễn Thị Lệ, sự mong mỏi của người dân chưa dừng lại ở Metro số 1. Tuyến Metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) đã hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng, nhưng hiện vẫn chưa có cơ chế đủ mạnh để triển khai đầu tư xây dựng nhanh chóng. Đây là tuyến Metro đi qua nhiều khu dân cư có mật độ cao, là tuyến xương sống giúp giảm áp lực giao thông khu vực phía Bắc - Tây TP HCM. Vì vậy, việc sớm khởi công xây dựng tuyến metro này là yêu cầu cấp thiết của TP và mong mỏi rất lớn của đồng bào TP và khu vực lân cận.

Bên cạnh đó, các tuyến metro còn lại vẫn chỉ dừng ở mức quy hoạch, chưa thể triển khai do thiếu nguồn lực và cơ chế thực hiện.

"Nếu không có những giải pháp đột phá, hệ thống metro sẽ tiếp tục là những dự án trên giấy, không thể sớm đầu tư để phát huy vai trò thực sự trong việc hiện đại hóa hệ thống giao thông đô thị TP HCM" - Chủ tịch HĐND TP HCM nói.

Do đó, sau khi Bộ Chính trị có Kết luận số 49 vào tháng 2-2023, Hà Nội và TP HCM đã thống nhất xây dựng cơ chế đặc thù, đặc biệt và trình Bộ Giao thông vận tải chủ trì, tổng hợp và trình Chính phủ, Quốc hội.

Nội dung các cơ chế này mang tính đột phá mạnh, bảo đảm đẩy nhanh tiến độ, khai thác quỹ đất dọc tuyến. Cụ thể, cho phép TP HCM huy động vốn linh hoạt, bao gồm, phát hành trái phiếu đô thị, khai thác quỹ đất dọc các tuyến metro (mô hình TOD - phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng); bố trí vốn từ ngân sách Trung ương cho các tuyến metro; cho phép áp dụng cơ chế chỉ định thầu để rút ngắn thời gian triển khai.

Cùng với đó là đơn giản hóa thủ tục phê duyệt đầu tư, giúp TP chủ động hơn trong triển khai dự án. Đã phân cấp cho TP HCM và Hà Nội trong quyết định đầu tư, triển khai các dự án metro. Trao quyền quyết định phương thức lựa chọn nhà thầu, lựa chọn nhà đầu tư cho thành phố để đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Đồng thời thí điểm cơ chế đặc thù về thủ tục đầu tư, giúp TP HCM chủ động hơn trong việc kêu gọi và triển khai các dự án đường sắt đô thị.

Vì vậy, đại biểu Nguyễn Thị Lệ thống nhất các nội dung của đề án thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng đường sắt đô thị tại TP HCM và Hà Nội, đồng thời đề nghị Quốc hội xem xét, thông qua các cơ chế đặc thù, đặc biệt này để đẩy nhanh tiến độ xây dựng metro, khai thác - đặc biệt là tuyến Metro số 2 và các tuyến tiếp theo.