Nghi lúa chết do cát biển: Sớm làm rõ nguyên nhân

Người dân xã Vị Thắng, huyện Vị Thủy, tỉnh Hậu Giang mới đây phản ánh việc sử dụng cát biển làm nền đường cao tốc Hậu Giang - Cà Mau thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 có thể làm ảnh hưởng đến sinh trưởng và năng suất vụ lúa đông xuân 2023 - 2024.

Nhiều diện tích lúa nhiễm mặn

Sau khi nhận được phản ánh, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật - Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) tỉnh Hậu Giang đã khảo sát, kiểm tra độ mặn của nước trong ruộng lúa bị ảnh hưởng. Kết quả có 9 hộ ở xã Vị Thắng bị ảnh hưởng với diện tích hơn 3 ha lúa thuộc phạm vi kế cận dự án cao tốc Hậu Giang - Cà Mau. Nồng độ mặn của ruộng lúa bị thiệt hại là 2,5‰, còn độ mặn của nước ruộng vùng không bị thiệt hại là 0,1‰. Theo quy định của Bộ NN-PTNT, ngưỡng chịu mặn của cây lúa là 1,28 ‰.

Sản lượng lúa ở ruộng bị ảnh hưởng và không ảnh hưởng cũng có sự chênh lệch. Sau khi thu hoạch 2,3 ha lúa bị ảnh hưởng, sản lượng lúa đạt gần 13,5 tấn, năng suất trung bình 6,04 tấn/ha. Trong khi đó, năng suất trung bình ở những khu vực không bị ảnh hưởng là 7,6 tấn/ha. Với sản lượng lúa thiệt hại là 5,5 tấn, các hộ dân đã được đơn vị thi công là Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn bồi thường thiệt hại 43,9 triệu đồng.

Đối với vụ lúa hè thu, ngày 10-5, Sở NN-PTNT tỉnh Hậu Giang đã kiểm tra thực tế và ghi nhận có những ruộng lúa đã gieo sạ 20 - 25 ngày bị chết 70% diện tích, một số ruộng bị chết 20%-50% diện tích. Độ mặn ở ruộng lúa bị chết là 6,6‰, tại lòng đường cao tốc là 1,8‰ và tại kênh thủy lợi 0,4‰. Từ kết quả này, Bộ NN-PTNT đề nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) yêu cầu các đơn vị thi công có giải pháp cụ thể bảo đảm độ nhiễm mặn của nước nơi thi công đạt đúng tiêu chuẩn của Bộ NN-PTNT.

Theo PGS-TS Nguyễn Ngọc Đệ, nguyên Phó Trưởng Khoa Phát triển nông thôn Trường ĐH Cần Thơ, cây lúa có thể sống tới độ mặn 4‰ song năng suất sẽ giảm đáng kể so với điều kiện bình thường, còn nếu vượt ngưỡng 4‰ thì lúa chết. "Liên quan diện tích lúa của người dân ở xã Vị Thắng nghi bị nhiễm mặn làm giảm năng suất, các cơ quan chức năng cần sớm vào cuộc để giúp nông dân ổn định sản xuất; tìm ra nguyên nhân, giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ thi công tuyến cao tốc" - PGS-TS Nguyễn Ngọc Đệ đề nghị.

Các dự án cao tốc đều sử dụng cát sông

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động ngày 17-6, đại diện Bộ GTVT khẳng định các dự án thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 nói chung và đoạn Cần Thơ - Cà Mau nói riêng (bao gồm 2 dự án thành phần là Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau) đều sử dụng nguồn vật liệu cát đắp từ các mỏ cát sông được UBND các tỉnh An Giang, Đồng Tháp và Vĩnh Long cấp cho theo cơ chế đặc thù.

Cũng theo đại diện Bộ GTVT, quá trình khai thác, vận chuyển vật liệu cát về thi công công trình được kiểm soát hết sức nghiêm ngặt, chặt chẽ bởi nhiều cơ quan, đơn vị liên quan. Phía địa phương đã kiểm soát việc đăng ký phương tiện vận chuyển của nhà thầu, lắp đặt định vị hành trình phương tiện vận chuyển, lắp đặt camera giám sát thiết bị khai thác. Trong khi đó, chủ đầu tư, tư vấn giám sát, các nhà thầu cũng phải thí nghiệm vật liệu trước khi chấp thuận nguồn; thí nghiệm thành phần hạt, các chỉ tiêu cơ lý theo chỉ dẫn kỹ thuật khi đưa cát về công trường và phải đáp ứng mới được sử dụng... Ngoài ra còn có sự kiểm soát của các cơ quan khác về nguồn gốc xuất xứ, hóa đơn chứng từ.

Liên quan việc sử dụng cát biển để thi công thí điểm mở rộng, Ban Quản lý Dự án Mỹ Thuận - Bộ GTVT cùng các nhà thầu đang làm việc với UBND tỉnh Sóc Trăng để hoàn thiện thủ tục cấp phép khai thác. Dự kiến cuối tháng 6-2024 mới có thể bắt đầu khai thác cát biển phục vụ thi công các đoạn tuyến tại các khu vực có điều kiện môi trường tương đồng với khu vực đã thí điểm. "Thông tin như phản ánh là thiếu cơ sở. Để đánh giá một cách toàn diện, khoa học, khách quan, Bộ GTVT sẽ phối hợp với Bộ NN-PTNT, Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng các địa phương kiểm tra, xác định nguyên nhân theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng" - đại diện Bộ GTVT cho hay.

Mới đây, tại phiên họp thứ 12 của Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành GTVT do Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng khẳng định dự án cao tốc Hậu Giang - Cà Mau "chưa sử dụng một hạt cát biển nào" và nguồn cát sử dụng cho dự án được kiểm soát chặt chẽ, không làm dối được. Bộ trưởng Bộ GTVT đề nghị cần hết sức thận trọng về nội dung này để không ảnh hưởng tới chủ trương lớn, đúng đắn của Đảng, nhà nước về phát triển hạ tầng giao thông.