GS Tôn Thất Bách: Vẫn mãi là người đương thời

“Bàng hoàng”, “buồn suốt cả ngày”, “đau xót”... Chúng tôi đã liên tục nghe thấy những cụm từ này trong hai ngày 27 và 28-3 vừa qua, không chỉ từ cán bộ ngành y, mà cả từ những người dân bình thường khi nghe tin GS Tôn Thất Bách - phó chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội, giám đốc Bệnh viện Việt Đức - qua đời đột ngột ở tuổi 58 đêm 26-3, trong chuyến công tác tới Lào Cai để chủ trì một hội thảo về tài chính y tế cho người nghèo.

Ông nghị của người nghèo

Sinh năm 1946 tại Hà Nội, GS Tôn Thất Bách là con trai duy nhất của cố GS Tôn Thất Tùng và bà Vi Thị Nguyệt Hồ, cháu gái tổng đốc Hà Đông Vi Văn Định.

Tốt nghiệp ĐH Y dược Hà Nội cuối những năm 1960 và về công tác tại Bệnh viện Việt Đức, ông Bách cũng chọn lĩnh vực ngoại khoa như bố mình, nhưng ở chuyên ngành hẹp là phẫu thuật tim mạch.

Là một người thẳng thắn, tài hoa, hơn 30 năm làm nghề y, GS Bách đã để lại vô số huyền thoại xung quanh ông. Nổi bật trong đó là chuyện ông dứt khoát không đi làm nghiên cứu sinh, mà suốt đời dừng ở bằng bác sĩ.

Trên diễn đàn Quốc hội, nơi ông là đại biểu Quốc hội ba khóa liên tiếp và hiện đương nhiệm là phó chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội, GS Bách nổi tiếng là một trong số những “ông nghị hay có ý kiến”.

Không chỉ “ý kiến” trong lĩnh vực y tế, ông quan tâm đến tất cả những gì đang bức xúc, đang nóng bỏng với cuộc sống người dân, nhất là người nghèo.

Trong phần ngân sách ít ỏi dành cho bệnh viện, GS Bách luôn muốn dành một phần cho người nghèo. Nhà trọ dành cho người nhà bệnh nhân, dịch vụ vận chuyển bệnh nhân… là những sáng kiến mới nhất của ông.

Nhiều năm làm giảng viên và 10 năm là hiệu trưởng ĐH Y Hà Nội, GS Bách luôn trăn trở trước hiện tượng nhiều sinh viên nghèo phải nghỉ học. Ông lặn lội đi liên hệ với các tỉnh để năm 2003 ra đời một học bổng dành cho các sinh viên tình nguyện nhận phân công công tác sau khi ra trường, với ba sinh viên đầu tiên nhận học bổng mức 25 triệu đồng/sinh viên và “đầu ra” là Sở Y tế tỉnh Bắc Cạn.

Phong trào tình nguyện, hoạt động Hội - Đoàn ở ĐH Y dược cũng là một trong những trường nổi bật nhất của sinh viên Hà Nội. Lý giải về điều này, phó chủ tịch Hội Sinh viên ĐH Y Hà Nội Nguyễn Thị Thanh Phương chỉ nói một câu: “Để xứng đáng với thầy hiệu trưởng Tôn Thất Bách”.

Ở Bệnh viện Việt Đức, nơi ông là giám đốc, người ta rất khó có thể liên lạc với GS Bách bằng điện thoại bàn. Nếu không bận công việc ở Quốc hội hoặc các cuộc họp ở Bộ Y tế, GS Bách thường xuống “chia lửa” với anh em phẫu thuật viên, nơi đang quá tải bệnh nhân trầm trọng.

Nhiều khi điện thoại di động của ông tắt máy, cánh báo chí muốn tìm ông chỉ có thể nhận được thông tin: “GS Bách bận mổ đến chiều”. Là một trong những chuyên gia hàng đầu về mổ tim, ông còn có khả năng nhận ra đồng nghiệp giỏi bằng cách của riêng mình:

“Người mổ giỏi thì nhìn cách cầm dao là biết. Người mổ giỏi cũng như người chơi đàn giỏi, mỗi bản nhạc là một lần cảm xúc”- GS Bách từng nói như thế với đồng nghiệp.

Còn nhiều dự định dở dang

Ngay sau khi biết tin GS Bách qua đời, Bộ trưởng Bộ Y tế Trần Thị Trung Chiến đã quyết định thuê một chiếc trực thăng, đích thân Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Chí Liêm và con gái lớn của GS lên Lào Cai đón GS về gia đình. Trời Tây Bắc mưa phùn, rất lạnh, chiếc trực thăng phải hạ cánh ở sân bay Yên Bái, rồi chuyển sang ôtô đi Lào Cai.

Vì thế nên 16g chiều trực thăng mới về đến Hà Nội. Nhưng lần này GS Bách không về ngôi nhà thân thuộc với ông từ tấm bé ở đường Lê Thánh Tông, ngay cạnh ĐH Dược Hà Nội, mà về nhà tang lễ Bệnh viện 108.

Mãi đến trưa hôm qua, 28-3, con trai duy nhất của GS Bách là Tôn Thất Hiếu Anh mới từ vương quốc Anh trở về nhà. Người nhà chỉ dám thông báo bố cậu ốm nặng, con trai ông không thể ngờ chuyến về lần này để chia tay bố mãi mãi.

Vợ GS Bách - đồng nghiệp của ông ở Bệnh viện Việt Đức - đã không thể ngồi dậy sau sự ra đi quá bất ngờ của người chồng - một người thầy, một ông nghị, bác sĩ tài hoa, mổ tim giỏi, chơi đàn hay, nhiệt tâm với cuộc sống, nhất là cuộc sống của người nghèo.

GS Bách ra đi, Quốc hội mất một ông nghị hay có ý kiến; ngành y tế mất một nhà phẫu thuật giỏi… Nhưng điều tiếc nuối nhất là ông ra đi khi còn rất nhiều dự định dở dang.

“Tuần trước, GS Bách đã chủ trì cuộc họp về vấn đề tự chủ tài chính trong bệnh viện. Không phản đối chủ trương này, nhưng anh Bách muốn các bệnh viện phải thận trọng khi triển khai, không thị trường hóa bệnh viện và phân bổ chỉ tiêu “thu” vào bệnh nhân nghèo”- nguyên thứ trưởng Bộ Y tế Lê Văn Truyền nói như vậy về dự định dở dang của người đồng nghiệp.

Làm giám đốc bệnh viện, GS Bách rất biết về “đường đi” của viên thuốc trong bệnh viện. Bởi vậy, tháng tư tới đây GS Bách dự định tổ chức một hội thảo để nắm thông tin thật toàn diện, khách quan về vấn đề thuốc men. “Nhưng chưa làm anh ấy đã ra đi mãi mãi. Công việc vừa mới bàn, không biết bây giờ phải làm tiếp ra sao”- một đồng nghiệp của ông đau đớn nói.

Ngay sau khi cùng một số tờ báo điện tử thông báo tin buồn về cái chết của GS Bách, Tuổi Trẻ Online  liền nhận được hàng chục lượt bạn đọc từ khắp nơi gửi thư chia buồn. Nhiều người trong số này chỉ nghe kể về ông, có người là bệnh nhân của ông từ năm 1980, có người là người thân bệnh nhân của GS… Họ thật sự đau đớn khi biết tin GS qua đời.

Không là quan chức hay nghệ sĩ, nhưng với những gì đã cống hiến cho cuộc đời, GS Bách đã thật sự trở thành một nhân vật của công chúng. Nhiều người sẽ mãi nhớ về ông, nhớ mái tóc bạc và giọng nói vang, khỏe, đầy nhiệt tâm của ông. Với chúng tôi, ông sẽ vẫn mãi là một “Người đương thời”.