Những lồng cá bạc tỉ trên núi

Tận dụng lợi thế diện tích mặt nước tại các hồ thủy lợi lớn, nhiều hộ dân miền núi tỉnh Bình Định đã phát triển mạnh mô hình nuôi cá điêu hồng trong lồng bè.

Hướng làm ăn hiệu quả

Mỗi sáng sớm, ông Nguyễn Văn Lê (59 tuổi; ngụ khu phố Đình An, thị trấn Vĩnh Thạnh, huyện Vĩnh Thạnh) lại chèo ghe ra khu vực lòng hồ Định Bình - nơi gia đình ông có 22 lồng bè nuôi cá điêu hồng. Hơn 2 năm gắn bó với nghề nuôi cá lòng hồ, ông Lê cho biết đây là hướng làm ăn mang lại hiệu quả rõ rệt, dù ban đầu còn nhiều bỡ ngỡ.

"Nuôi cá ở hồ Định Bình này nước sạch, cá ít bệnh. Mỗi năm tôi thu lãi trên 100 triệu đồng. Mới đây còn được Trung tâm Khuyến nông tỉnh hỗ trợ 50% thức ăn, con giống, lại hướng dẫn kỹ thuật tận nơi, mình làm càng yên tâm hơn" - ông Lê chia sẻ.

Không riêng ông Lê, ngày càng có nhiều hộ dân vùng núi ở xã Vĩnh Hảo, Vĩnh Sơn (huyện Vĩnh Thạnh), An Trung (huyện An Lão), Nhơn Tân (thị xã An Nhơn) cũng bắt đầu đầu tư lồng bè nuôi cá điêu hồng, cá lăng nha (một loại cá da trơn đặc sản nước ngọt), thát lát cườm… Họ không chỉ nuôi để bán quanh vùng mà còn tính đến việc mở rộng quy mô, sản xuất hàng hóa gắn với chuỗi liên kết.

Bình Định hiện có 164 hồ thủy lợi lớn nhỏ với tổng dung tích trên 682 triệu m³. Trong đó, hồ Định Bình lớn nhất có sức chứa hơn 226 triệu m³ nước và diện tích mặt hồ hơn 1.200 ha. Đây là nguồn tài nguyên quý để phát triển thủy sản nước ngọt một cách bền vững.

Theo ông Phạm Thanh Nhân, Trưởng Phòng Nuôi trồng thủy sản Chi cục Thủy sản tỉnh Bình Định, nghề nuôi cá lồng trên các hồ như Định Bình, Núi Một, Đồng Mít, Hội Sơn… đang tăng trưởng tốt. Tính đến đầu năm 2025, toàn tỉnh có khoảng 605 lồng nuôi, tổng thể tích nuôi đạt hơn 34.600 m³. Riêng năm 2024, sản lượng đạt 920 tấn cá, trong đó cá điêu hồng chiếm khoảng 90%.

"Chúng tôi đang tập trung xây dựng mã số vùng nuôi, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hướng tới vùng nuôi an toàn, đủ tiêu chuẩn để mở rộng thị trường, nhất là xuất khẩu" - ông Nhân thông tin.

Một điểm sáng khác là hồ Đồng Mít (huyện An Lão) - nơi đang triển khai dự án nuôi cá lồng thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Dự án hỗ trợ 20 hộ dân xã An Trung nuôi cá điêu hồng, lăng nha với 20 lồng tổng thể tích 1.700 m³, có hợp tác xã và doanh nghiệp đồng hành bao tiêu sản phẩm.

Vươn ra biển lớn

Thực tế, nhiều hộ dân từng loay hoay với bài toán đầu tư ban đầu lớn, đầu ra bấp bênh, tỉ lệ hao hụt cao. Nhưng khi các mô hình khuyến nông vào cuộc, người dân được tập huấn bài bản, giảm rủi ro, tăng năng suất.

Ông Lê Văn Thuận, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Vĩnh Thạnh, cho biết trước đây người dân nuôi theo kiểu tự phát, tỉ lệ cá sống chỉ đạt 60%-70%. Nay với mô hình nuôi thương phẩm gắn liên kết tiêu thụ, tỉ lệ sống đạt tới 98%, giúp bà con yên tâm đầu tư. Hiện hộ nào cũng có thu nhập bình quân trên 100 triệu đồng/năm.

Ngoài hỗ trợ kỹ thuật, giống và thức ăn, ngành nông nghiệp tỉnh Bình Định còn tăng cường giám sát chất lượng con giống, môi trường nước, kiểm soát dịch bệnh, hỗ trợ thủ tục cấp giấy xác nhận nuôi trồng thủy sản, bảo đảm an toàn thực phẩm theo Luật Thủy sản 2017.

Đặc biệt, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bình Định đang phối hợp với các doanh nghiệp để xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ, tạo ra giá trị bền vững cho nghề nuôi cá lòng hồ.

Đầu tháng 6-2025, một bước ngoặt mới đã mở ra cho nghề nuôi cá lòng hồ khi Công ty TNHH Mãi Tín Bình Định (Khu Kinh tế Nhơn Hội, TP Quy Nhơn) kết nối được đầu ra xuất khẩu cá điêu hồng sang châu Âu và Nhật Bản.

Doanh nghiệp này đã thử nghiệm chế biến cá điêu hồng nuôi tại hồ Định Bình thành sản phẩm sashimi, gửi mẫu sang Nhật Bản và nhận được phản hồi tích cực. Từ đó, công ty phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bình Định xây dựng chuỗi liên kết tiêu thụ - chế biến - xuất khẩu, bắt đầu từ hồ Định Bình và sẽ mở rộng sang hồ Núi Một, Đồng Mít.

"Chúng tôi đã yêu cầu Chi cục Thủy sản xây dựng mã số vùng nuôi, thành lập hợp tác xã quản lý nuôi lồng, giám sát quy trình, thời gian nuôi và truy xuất nguồn gốc. Đây là điều kiện bắt buộc nếu muốn xuất khẩu bền vững" - ông Hồ Đắc Chương, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bình Định, nhấn mạnh.

Việc kết hợp nuôi trồng thủy sản với khai thác hiệu quả diện tích mặt nước hồ chứa không chỉ giúp người dân tăng thu nhập mà còn góp phần bảo đảm an ninh lương thực, phát triển kinh tế vùng khó khăn, giảm áp lực lên khai thác thủy sản tự nhiên.

Không ồn ào như những cánh đồng công nghệ cao hay trang trại triệu đô, những lồng cá giữa lòng hồ xanh biếc nơi miền núi Bình Định đang âm thầm viết nên câu chuyện của một nền nông nghiệp bền vững - nơi nông dân làm chủ công nghệ, doanh nghiệp bắt tay cùng người nuôi, sản phẩm bản địa từng bước vươn xa.