Hà Nội không thiếu chỗ học, đúng không?

Chuyện phụ huynh ở Hà Nội xếp hàng dài qua đêm giành suất học cho con chiếm sóng trên báo chí, truyền thông mấy ngày qua. Nhiều người quan tâm giáo dục bức xúc, đại biểu HĐND chất vấn công tác điều hành của UBND thành phố, lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo thì trả lời "Hà Nội không thiếu chỗ học".

Xem ra ai cũng có lý, nhưng nếu chỉ từ góc nhìn, phần việc, nhu cầu của mình mà không xuất phát từ lợi ích chung, thì sẽ không bao giờ "Thủ đô ngàn năm văn hiến" thôi cảnh tượng này.

Còn nhớ cách đây hơn 10 năm, cánh cổng Trường THCS Thực nghiệm Hà Nội đã bị đổ sập do phụ huynh giành nhau mua hồ sơ, nộp đơn cho con em vào học lớp 1.

Tháng 6 vừa qua, lại có hàng trăm phụ huynh xếp hàng qua đêm trước cổng trường Tiểu học Vạn Bảo, quận Hà Đông, Hà Nội, để chờ nộp hồ sơ cho con vào lớp 1.

Nay là câu chuyện tuyển sinh vào lớp 10 ở Hà Nội căng thẳng, điểm trúng tuyển nhảy múa, phụ huynh trần ai xin cho con vào học.

Hàng trăm phụ huynh chen lấn tranh suất học lớp 10 cho con tại Hà Nội sáng 5-7 Ảnh: Vietnamnet

Tiếp xúc cử tri quận Hoàng Mai ngày 12-10-2022, Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng chia sẻ: "thiếu trường, lớp nên đi học phải bốc thăm, tôi xót ruột quá". 

Còn Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh thì cho rằng bốc thăm suất vào mầm non do thiếu trường công, không phải thiếu trường học. Theo vị lãnh đạo này thì "bà con cử tri muốn được vào trường công, tin tưởng hơn, chi phí giá cả ổn định hơn. Một lượng vào đông quá thì buộc phải bốc thăm cho công bằng… Ở đây khẳng định không đến mức thiếu trường, chỉ là thiếu trường công và người dân muốn con vào trường công".

Xét ở góc độ nhu cầu thì người dân, nhất là dân nghèo, muốn con em vào học trường công, gần đia bàn sinh sống là một nhu cầu chính đáng, cần được đáp ứng. Không thể đổ cho cầu tăng thì phải chấp nhận cung thiếu và tình cảnh khan hiếm. Vì chuyện đi học của con em chúng ta không giống như việc mua một dịch vụ đơn thuần.

Đâu là nguyên nhân, lỗi do phụ huynh hay thiếu trường? Do cơ quan quản lý yếu kém hay phụ huynh gây áp lực? Giải pháp nào khả thi? Thời gian bao lâu thì khắc phục được? Có quá nhiều câu hỏi mà lời đáp thì vẫn loay hoay hơn thập kỷ qua chưa thuyết phục.

Thiếu hay đủ chỗ học cho con em Hà Nội phải đánh giá chính xác nhu cầu, nguồn cung và cách thức giải quyết mối quan hệ cung – cầu.

Theo Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội Trần Thế Cương, thủ đô hiện có 2.845 trường học, trung bình mỗi năm Hà Nội tăng 30 - 35 trường học. Trong đó, trường công lập chiếm hơn 79% với 2.254 trường và 585 trường dân lập.

Nhưng nếu chỉ nhìn "nguồn cung" thôi thì chưa giải quyết được vấn đề, mà phải đáp ứng được "sức cầu", đặc biệt là nhu cầu đa dạng, chính đáng của người dân và cách thức giải quyết mối quan hệ này.

Hà Nội hiện có hơn 1,6 triệu học sinh phổ thông, cao nhất nước. Nhưng số lượng dân cư nội thành tăng, áp lực thêm trường ngày càng lớn; trong khi các vấn đề thủ tục đất đai, đầu tư xây dựng, sắp xếp bố trí mạng lưới trường lớp theo nhu cầu các cụm, tuyến dân cư thường bị động, chậm tiến độ.

Thực tế, phụ huynh ở nơi này khó xin cho con vào học ở nơi khác. Đối với các trường điểm, trường học có uy tín thì nhu cầu vào học lớn, giải quyết không thỏa đáng gây ra nhiều hệ lụy. Vì vậy, tình trạng căng thẳng tuyển sinh ở các trường vừa qua, trước hết cần được nhìn nhận từ trách nhiệm của chính quyền các cấp và cơ quan quản lý giáo dục.

Việc xin một suất cho con vào học các trường căng thẳng hơn còn do cách làm. Trong khi nhiều nơi đã ứng dụng tốt công nghệ thông tin, tuyển sinh trực tuyến, số hóa các khâu, thì nhiều trường học ở Thủ đô vẫn còn xét tuyển hồ sơ thủ công. Các trường có nhiều phương án tuyển sinh nhưng không tính toán hết được các phương án tốt nhất.

Điểm tuyển sinh nhảy múa khiến phụ huynh hoang mang và phải đêm hôm đi đặt chỗ trực tiếp cho con được vào học. Trách nhiệm này thuộc về các trường và cơ quan quản lý giáo dục.

Giải quyết vấn đề không đủ chỗ vào lớp 1 hay lớp 10 ở Hà Nội không chỉ từ phía "nguồn cung" mà còn có trách nhiệm từ phía phụ huynh. Những hình ảnh phản cảm từ việc chen lấn, giành giật hồ sơ của phụ huynh học sinh sẽ không xảy ra nếu các bậc cha mẹ có cái nhìn đúng đắng hơn về giáo dục.

Cũng không thể kêu gọi chung chung mà phải bắt đầu từ trách nhiệm "tạo ra nguồn cung" thỏa mãn hơn.

Cần đầu tư, phát triển hệ thống trường lớp, cơ sở vật chất, giáo viên không quá cách biệt chất lượng, ít nhất là trong hệ thống các trường công lập. Khuyến khích phát triển các trường tư thục theo nhu cầu đa dạng của người học trên cơ sở kiểm soát chất lượng.

Điều quan trọng hơn để xóa bỏ áp lực chọn trường là đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo để người dân không phải tập trung vào một số điểm trường. Có như vậy mới chấm dứt được tình trạng người dân Thủ đô cứ phải tranh suất học cho con.