Nông nghiệp thông minh mở hướng đi mới

ĐBSCL là vùng sản xuất nông nghiệp và thủy sản lớn nhưng hiện gặp nhiều thách thức như: biến đổi khí hậu, tình trạng hạn mặn diễn biến ngày càng phức tạp cùng sự suy thoái đất trong quá trình canh tác.

Chìa khóa cho nông nghiệp bền vững

Ngoài ra, theo PGS-TS Trần Trung Tính, Hiệu trưởng ĐH Cần Thơ, thời gian gần đây, mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống ở ĐBSCL đã bộc lộ nhiều hạn chế, không còn đủ sức đáp ứng yêu cầu về an ninh lương thực, phát triển bền vững và gia tăng giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu, nhất là thiếu tính cạnh tranh so với các nước láng giềng.

PGS-TS Lê Văn Vàng, Hiệu trưởng Trường Nông nghiệp - ĐH Cần Thơ, cho rằng trong khi sản xuất truyền thống không thể đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững thì nông nghiệp thông minh đã mở ra hướng đi mới. "Nông nghiệp thông minh là nông nghiệp ứng dụng những công nghệ tiên tiến như Big data (dữ liệu lớn), IoT (internet vạn vật), GPS (hệ thống định vị toàn cầu), AI (trí tuệ nhân tạo)... vào sản xuất trên nguyên tắc tích hợp, theo hình thức sản xuất thông minh, bảo đảm tính hiệu quả và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững" - ông giải thích.

Nông nghiệp thông minh mang lại nhiều lợi ích vượt trội. Các công nghệ trong lĩnh vực cơ giới hóa, tự động hóa, cảm biến từ xa, drone - UAV (phương tiện bay không người lái)... giúp tối ưu hóa việc sử dụng đất, nước, phân bón, giảm thất thoát sau thu hoạch, tăng năng suất và chất lượng nông sản. Công nghệ còn giúp ngành nông nghiệp thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Tại ĐBSCL, ông Phạm Văn Lơ - nông dân trồng nhãn ở xã Nhơn Ái, TP Cần Thơ - được nhiều người biết đến bởi sớm ứng dụng công nghệ vào sản xuất. Ông là một trong những nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2023.

Trên diện tích trồng nhãn Ido 1 ha, ông Lơ đầu tư lắp đặt hệ thống tưới nước tự động hiện đại, có thể điều khiển trực tiếp bằng điện thoại thông minh. Nhờ đó, ông dễ dàng theo dõi tình trạng vườn cây, điều chỉnh lượng nước phù hợp từng giai đoạn sinh trưởng mà không cần tốn nhiều công sức tưới thủ công.

Ông Lơ nhận xét: "Hệ thống này không chỉ tiết kiệm chi phí nhân công, điện và nước mà còn giúp cây nhãn phát triển đồng đều, ít sâu bệnh, năng suất ổn định. Tôi vắng nhà vài ngày, khi ở nơi khác vẫn điều khiển điện thoại để tưới nước cho vườn cây. Nhờ hệ thống này kết hợp với một số kỹ thuật khác, vườn nhãn của tôi luôn cho trái chất lượng, được doanh nghiệp thu mua bao tiêu giá cao".

Dù vậy, PGS-TS Lê Văn Vàng cũng cho rằng khi triển khai nông nghiệp thông minh không phải là không có rào cản. Trong đó, chi phí đầu tư ban đầu rất cao, đòi hỏi sự chung tay của cả nhà nước và doanh nghiệp. Ngoài ra, mô hình này đòi hỏi lực lượng lao động phải có chuyên môn cao, cơ sở hạ tầng công nghệ đủ mạnh - chưa phù hợp với quy mô sản xuất hộ gia đình, nhỏ lẻ vốn đang rất phổ biến ở ĐBSCL.

Tại một hội thảo về nông nghiệp thông minh tổ chức ở TP Cần Thơ mới đây, ông Trần Kim Chung, Chủ tịch CT Group, cho hay tập đoàn đã phát triển công nghệ "Bản sao số quốc gia 15 lớp" (NDT15). NDT15 có 36 tính năng ứng dụng trong nông nghiệp thông minh, như ứng dụng AI, UAV, IoT và ảnh vệ tinh để theo dõi mùa vụ, sức khỏe cây trồng, tối ưu việc tưới tiêu - bón phân…

"NDT15 còn có vai trò đặc biệt là thu hẹp không gian và thời gian giữa người sản xuất với người dùng và nhà phân phối. Bà nội trợ hay chủ cửa hàng, siêu thị ở Mỹ hoặc Trung Quốc không chỉ nhìn thấy cánh đồng thanh long hay lúa nếp theo đơn đặt hàng tại Việt Nam đang lớn lên hằng ngày thế nào, mà còn có thể xem được chỉ số hóa, lý, sinh học... của cây trồng, dự báo chất lượng thu hoạch" - ông Chung tiết lộ.

Chủ tịch CT Group còn cho rằng NDT15 có thể giúp nhà xuất khẩu yên tâm ký hợp đồng bán trước sản phẩm trên các sàn quốc tế vì dự báo chính xác được sản lượng.

Kết hợp công nghệ với tri thức bản địa

PGS-TS Mã Trường Thành, Phó trưởng Khoa Khoa học máy tính Trường Công nghệ thông tin - Đại học Cần Thơ, nhấn mạnh công nghệ, nhất là AI, đang từng bước làm thay đổi bộ mặt nông nghiệp Việt Nam, đặc biệt là tại ĐBSCL.

AI có thể tích hợp dữ liệu, nhân lực, chính sách... Đến nay, AI đã được ứng dụng thành công trong nhiều lĩnh vực nông nghiệp và thủy sản ở ĐBSCL. Các hệ thống chẩn đoán bệnh trên lúa, cà chua qua hình ảnh; dự báo chất lượng nước trong nuôi trồng thủy sản; trợ lý ảo hỗ trợ nông dân... đã được triển khai. Hệ thống nhận dạng và đếm số lượng, chẩn đoán bệnh trên tôm đang mang lại hiệu quả thiết thực cho nông dân miền Tây.

Tuy nhiên, PGS-TS Mã Trường Thành lưu ý doanh nghiệp cần quan tâm những thách thức như: chất lượng dữ liệu, quyền riêng tư, bảo mật thông tin và sự minh bạch kết quả từ việc ứng dụng AI. Việc kết hợp tri thức bản địa với công nghệ hiện đại là yếu tố then chốt để AI phát huy tối đa hiệu quả.

Theo TS Trần Ngọc Thạch, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, việc ứng dụng AI hỗ trợ rất nhiều cho các nhà sản xuất, quản lý khi kiểm tra, kiểm soát chất lượng giống, song cần phải có cơ sở dữ liệu lớn. Bởi lẽ, cả nước hiện có hàng trăm giống lúa được gieo trồng, nên phải có quá trình tích hợp dữ liệu cho AI nhận diện.

"Để mở rộng áp dụng AI trong việc kiểm soát chất lượng giống lúa, cần xem xét khung pháp lý, đánh giá độ tin cậy của công nghệ, có minh chứng cụ thể và cần dữ liệu lớn" - TS Trần Ngọc Thạch nhìn nhận.