“Bảo mẫu” của các loài thú ở Thảo Cầm Viên

Anh công nhân ngồi chồm hổm, lê từng bước, mắt soi xuống nền đất chuồng báo lửa (beo), tay cầm đoạn que vẫy từng bụi cỏ như đang tìm vật gì quý giá vừa bị đánh rơi. Anh tên Nguyễn Xuân Tiết, người chăm sóc thú dữ ở Thảo Cầm Viên đã 20 năm. Tiết cho biết đang tìm... bãi phân beo vừa thải ra trong ngày để kiểm tra giun, lãi, qua đó theo dõi sức khỏe của con thú. Đây là một trong hàng chục đầu việc của Tiết trong ngày. Mặt trời mới ló khỏi ngọn cây, bộ quần áo xanh của Tiết đã lấm lem, sũng nước, mồ hôi nhễ nhại.

Bà đỡ cho báo, sư tử...

Tháng 10-2000, sự kiện beo lửa ở Thảo Cầm Viên TPHCM đẻ con đầu tiên làm chấn động giới khoa học về động vật hoang dã cả nước và cả quốc tế. Beo lửa chỉ có ở vùng Đông Nam Á được Hiệp hội Bảo tồn động vật thế giới (IUCN) và sách đỏ Việt Nam liệt vào loại VU (sẽ nguy cấp). Đối với loài động vật hoang dã này, việc giao phối, nhân giống trong điều kiện nuôi nhốt rất khó khăn. Trước đó chỉ có Úc, Trung Quốc và Mỹ nhân giống được. Kỹ sư Dũng cho biết: "Chúng tôi đã ôm nhau nhảy mừng như trẻ con và nhiều người đã khóc! Để làm được, chúng tôi đã theo dõi rất kỹ từ thức ăn cho đến biểu hiện hành động nó. Loại này cho theo cặp nhưng việc lựa chọn con đực cho "ưng ý” con cái không dễ chút nào. Nếu không ưng, chúng sẽ cắn nhau chí chết. Kinh nghiệm cho thấy con đực năm tuổi, con cái ba tuổi thì cho ghép với nhau và đến vài ba năm sau chúng mới chịu giao phối. Beo lửa mang thai trong 95 ngày nhưng không có mùa sinh sản ổn định nên luôn phải theo dõi thật sát mới có phương pháp chăm sóc phù hợp...

Từ đó đến nay, beo lửa "cho ra” đều mỗi năm một con. Tiếp theo thành công ở beo lửa, Thảo Cầm Viên lải hãnh diện làm “bà đỡ" cho “các chị" sư tử , vượn má vàng... “vượt cạn”! Các lãnh đạo vườn thú trên thế giới đến tham quan, chúc mừng, khâm phục và... đang rất cần các giống thú hiếm sinh nở tại đây. Thảo Cầm Viên vừa đổi cho CHLB Đức cặp beo lửa lấy một con sư tử đực lớn Nam Mỹ để nhân giống. Hiện nay, con sư tử cái Tonny đang có thai với "anh chàng” lực lưỡng này...

Dạy “chữ" cho cọp!

Thú ăn thịt lớn từ rừng về còn nguyên tính hoang dã, không thể biểu lộ tình cảm thân thiện bằng cách vuốt ve mà chỉ theo dõi, phát hiện tính tình, cảm xúc trong ánh mắt, hành động của nó. Người nuôi phải đọc, đoán được những cử chỉ, hành động bản năng của nó. Chỉ có thể làm được khi mình yêu thương, thân thiện, say mê khám phá, "chinh phục” mỗi ngày một ít dần dần thuần hóa. Việc dạy cho thú nhỏ nghe được lệnh bằng tiếng Việt không quá khó nhưng dạy cho thú lớn thì hết sức vất vả. Thời gian đầu, "bảo mẫu” phải dùng đá, vừa chọi vừa gọi tên, ra lệnh miệng để thú sợ chạy vào chuồng ép. Lâu ngày nó quen và biết nghe theo. Hiện tất cả thú dữ ở Thảo Cầm Viên đều biết “nghe" tiếng Việt theo mệnh lệnh của người chăm sóc. Công nhân chỉ ra "lệnh miệng" là các con thú dữ chạy vào chuồng ép (góc nhỏ trong chuồng lớn) để họ làm vệ sinh. Nhiều đoàn xiếc thú đã nhờ các anh hướng dẫn phán đoán “năng khiếu" xiếc của một số cọp, sư tử, beo...

Làm bạn với sư tử

Ở Thảo Cầm Viên có anh công nhân Nguyễn Hữu Thiện và con sư tử Tonny là tình nghĩa thật sự. Tonny lớn lên trong vòng tay anh Thiện, đến nay dù đã thành “mẹ”, nó vẫn thích được vuốt ve, đùa giỡn hằng ngày.

Khi Thiện làm vệ sinh chuồng, Tonny cứ quấn quanh bên chân như không muốn cho anh ra khỏi chuồng. Đôi "bạn" thường tâm sự với nhau nên giờ khó rời nhau. Anh Tiết cho biết lúc mới lọt lòng, Tonny được anh Thiện bón sữa, tắm. Lớn lên một chút, nó được “đút” thịt băm nhỏ trộn với sữa và bây giờ thì

ăn toàn thịt bò loại 1 của Công ty Thực phẩm Vissan. Có lần anh Thiện nghỉ phép, Tiết cho Tonny ăn thay, nó buồn thấy rõ. Phần anh Thiện cũng thấy nhớ nó nên chưa hết phép đã quay lại đi làm. Sáng 16-12, chúng tôi đề nghị chụp ảnh, anh Thiện chỉ cần gọi: "Tonny, ra đâycon!" là y như rằng nó cùng đứa con đã lớn bằng mẹ lại quấn quýt dưới chân...

Mượn gà ấp trứng chim!

Chăm sóc các loài chim cũng không dễ chút nào, nhất là các loài nằm trong sách đỏ. Thảo Cầm Viên không những nuôi tốt trên 200 loài chim quý có nguồn gốc khắp thế giới mà còn cho trĩ sao, gà lôi vằn, trằng và cả công xanh... đẻ liên tục. Đây là những loài chim tuyệt đẹp chỉ có ở rừng Việt Nam và có nguy cơ tuyệt chủng cao. Tổ trưởng tổ chim Thân Văn Nê cho biết: "Năm 1996, trĩ sao, gà lôi, công xanh đẻ, ấp nở thành công đã gây ra sự kinh ngạc lớn trong giới khoa học. Những loài chim này coi như Việt Nam... độc quyền".

Trước đây, Thảo Cầm Viên chỉ có năm cặp trĩ sao, loài chim cực kỳ "khó tính" về môi trường sống. Vài con chịu không nổi đời sống chim lồng cá chậu đã "từ trần". Vì vậy, cán bộ Thảo Cầm Viên phải mày mò nghiên cứu tìm phương pháp thuần nhập, nuôi nhốt. Anh Nê nói: "Chúng tôi cố gắng thiết kế khoảnh chuồng nhỏ sao cho giống môi trường tự nhiên với mong muốn chúng sống thoải mái hơn, chưa dám nghĩ đến chuyện có thể đẻ. Qua nghiên cứu, chúng tôi biết mùa sinh sản của loài trĩ sao vào cuối năm nên xếp cặp những con trưởng thành lại. Tăng cường thức ăn có nhiều đạm và tránh tác động mạnh, chăm sóc hết sức tỉ mỉ và cuối cùng thì... đã có trứng! Chưa có phương tiện ấp nở, chúng tôi cho... gà ấp thay. Vậy mà đã thành công ngoài mong đợi!”. Cặc tạp chí khoa học đưa tin, nhiều nhà nghiên cứu các nước đến và họ đều công nhận là "chỉ có Việt Nam làm được điều đó”. Hiện nay, mỗi năm Thảo Cầm Viên ấp nở thành công được bốn con trĩ sao, nhiều gà lôi... Mới đây, một vườn thú Nhật Bản đem một cặp chim quý khác đến “năn nỉ" đổi một cặp trĩ sao...