Những tử tù “đặc biệt”

Thượng tá Nguyễn Duy Tỵ, Giám thị Trại tạm giam - Công an tỉnh Nghệ An, tâm sự: Tội ác sẽ bị pháp luật trừng trị. Tuy nhiên tử tù cũng là một con người nên đến những giây phút cuối cùng họ vẫn khát khao hơi ấm tình đồng loại, sự sẻ chia và cả những bài học đạo lý làm người.

Gặp tử tù "thi sĩ" 10 năm chưa thi hành án

Qua 3-4 lần gác, chúng tôi mới vào được khu vực đặc biệt nhất của Trại tạm giam - Công an tỉnh Nghệ An, khu vực dành riêng cho các tử tù. Nơi các quản giáo vẫn thường gọi là "Nhà tử tù".

Nói là đặc biệt bởi nếu như các khu vực khác việc canh giữ các phạm nhân có thể thực hiện từ xa, thì tại đây 24/24 giờ cán bộ quản giáo phải bên cạnh tử tù như hình với bóng. Mỗi phòng có hai dãy buồng giam đối diện nhau.

Chẳng cần phải mở cuốn sổ "Nam Tào" - nơi lưu giữ danh sách tên tuổi các tử tù, Đại úy Hồ Văn Hòa - cán bộ quản giáo phụ trách nhà trọng án và bị can (Nhà tử tù) cũng có thể kể vanh vách cho chúng tôi nghe về từng tử tù đang có mặt trong buồng giam. Thường thì những tử tù sau khi y án phúc thẩm và bị bác đơn xin ân xá thì khoảng hơn 1 năm sau là được về với đất. Tuy nhiên trường hợp chúng tôi gặp dưới đây là trường hợp rất đặc biệt, xưa nay hiếm - một tử tù bị tuyên án đã 10 năm nhưng đến nay vẫn... còn sống.

Người tử tù cao số đó là Đặng Văn Thế sinh năm 1974 tại xã Mỹ Sơn, Đô Lương, Nghệ An. Sinh ra ở một huyện miền núi, nhà nghèo, bố mẹ già, đông anh em nên Thế cũng chẳng được học hành đến nơi đến chốn.

Sau khi lấy vợ được 40 ngày do không có công ăn việc làm nên Thế đã nghe theo lời rủ rê của bạn đi vận chuyển ma túy. Chuyến "cõng hàng" đầu tiên đó Thế và một người bạn đi cùng đã bị lực lượng Công an bắt giữ khi đang mang theo 20 kg thuốc phiện.

Sau khi bị bắt, Thế và người bạn đi cùng bị kết án tử hình. Đúng 10 năm trước, ngay sau khi tòa tuyên án, người bạn đi chung "chuyến hàng" hôm đó đã lập tức được đưa đi thi hành án. Riêng Thế, chẳng hiểu do "cao số" hay có được phép mầu nhiệm nào phù trợ nên vẫn được sống đến ngày hôm nay.

Biết tin chồng lĩnh án tử hình, người vợ mới cưới ở quê cùng tìm đến để xin anh ký vào đơn ly hôn. Có lẽ sau bản án tử hình nghiệt ngã, lá đơn ly hôn của người vợ giáng thêm cho anh ta một đòn chí tử.

Gặp chúng tôi, Thế tâm sự: "Nhận án tử hình, nhiều đêm liền em thức trắng", chỉ cần một tiếng sột soạt bên ngoài cửa cũng làm anh ta giật thót mình vì sợ bị đem đi thi hành án. Những đêm sau đó, tuy có ngủ được nhưng mỗi lần nghe tiếng mở cửa phòng giam, anh lại giật mình tỉnh giấc. Cái cảm giác đợi chờ cái chết có lúc làm anh ta trở nên hoảng loạn. Thế nhưng rồi đợi mãi, năm lần bảy lượt, hết người này đến người khác "ra đi" riêng "thần chết" chẳng thèm gõ cửa đến buồng giam của anh...

Giờ thì tử tù Đặng Văn Thế đã trở thành con người hoàn toàn khác, lạc quan yêu đời hơn. "Ngồi trong tù chẳng biết làm gì nên em làm thơ, mỗi lần nghĩ được một câu thơ hay em lại xin cán bộ bút giấy để viết lại". Đến nay thì tử tù này đã có một bộ sưu tập với hơn 40 bài thơ với đủ đề tài, theo những diễn biến tâm lý qua từng thời gian.

Thời gian đầu anh ta viết toàn những bài bi quan, chán nản và tuyệt vọng về số phận, về sự chia tay của người vợ trẻ. "Khi tôi chết không người thân đưa tiễn/ Không bạn đời cũng chẳng có mẹ cha/ Cánh rừng kia là nơi tôi an nghỉ/ Không bóng người cũng chẳng tiếng tàu xe".

Dần dần, được sự quan tâm động viên của cán bộ Trại, Thế lấy lại sự lạc quan và cho ra đời hàng loạt bài thơ ngợi ca cán bộ quản giáo, những cảnh đẹp của quê hương...Ví dụ như bài Thăm thành phố đỏ có đoạn: "Lên đường du lịch ngắm bình minh/ Cùng em thưởng ngoạn cảnh hữu tình/ Dòng Lam uốn lượn như dải lụa/ Cuộn mình ôm lấy cả thành Vinh".

Hỏi về bài thơ tâm đắc nhất, Thế cho biết đó là bài Thương cha. Nói rồi anh ta đọc luôn mấy câu: "Suốt cuộc đời cha lặn lội gió sương/ Kiếm miếng ăn để nuôi con khôn lớn/ Dạy cho con biết làm người lương thiện/ Vậy mà con lạc lối lầm đường"... "Hôm trước bố em có đến thăm, hai bố con cứ ôm nhau khóc chẳng biết nói gì anh ạ"- kể đến đây mắt anh ta rưng rưng ngấn nước...

Mười năm sống trong sự đợi chờ căng thẳng, nhiều lúc tưởng như hết hy vọng nhưng Thế bảo rằng còn sống là còn hy vọng vào sự khoan dung của luật pháp. Từ chỗ một người mới chỉ học hết lớp 4, giờ đây Thế đã làm được hàng chục bài thơ. Bài thơ nào cũng lấp lánh sự sám hối, lương thiện và toát lên khát vọng mạnh mẽ được sống.

Thượng tá Nguyễn Duy Tỵ cho biết: Đây là trường hợp rất đặc biệt. Sau khi tòa tuyên án, đối tượng đã khai ra các đầu mối, đường dây buôn bán ma túy khác. Chính vì vậy Công an tỉnh Nghệ An đã có công văn gửi TANDTC, VKSNDTC đề nghị xin hoãn thi hành án.

Đại úy Hồ Văn Hòa đang động viên, thăm hỏi tử tù Đặng Văn Thế..

Những khai báo của Thế qua xác minh đã được xác định là có cơ sở nhưng không bắt được các đối tượng. Vụ việc sau đó chìm vào quên lãng, cách đây ít lâu Công an tỉnh Nghệ An cũng đã có công văn báo cáo vụ việc tuy nhiên đến nay vẫn chưa nhận được kết quả.

Giờ đây tử tù Đặng Văn Thế tỏ ra rất tin tưởng mình sẽ được tha tội chết "Hành vi vận chuyển thuốc phiện của em, đối chiếu với những quy định hiện hành của pháp luật thì chắc em sẽ được giảm án anh ạ". Thượng tá Nguyễn Duy Tỵ cho biết Trại cũng có công văn gửi cơ quan chức năng và rất mong sớm nhận được hồi âm cụ thể về trường hợp của tử tù Đặng Văn Thế.

"Mặt trời mọc lúc nửa đêm"

Được tha tội chết đối với các tử tù là một điều rất hiếm hoi và ít gặp. Phần thưởng vô giá đó chỉ dành cho những trường hợp thành khẩn và lập được nhiều công trạng để chuộc tội trong những giờ phút cuối cùng.

Tử tù Lô Văn Tuấn, 54 tuổi, quê ở bản Sốp Mạt, xã Lương Minh, Tương Dương, Nghệ An là một trong những trường hợp may mắn đó. Từng có một thời gian nhiều năm làm Trưởng bản nhưng Lô Văn Tuấn vẫn không thoát khỏi ma lực của những đồng tiền bẩn từ việc buôn bán ma túy.

Hai vợ chồng và đứa con trai bị bắt trong cùng một vụ án và riêng Tuấn đã phải nhận bản án tử hình. Đứa con trai lĩnh án 7 năm tù. Hiện tại vợ và đứa con trai thụ án ở những trại cải tạo khác, riêng Lô Văn Tuấn được giữ lại Trại tạm giam - Công an tỉnh Nghệ An để chờ ngày thi hành án.

Nhận án tử hình và đặc biệt là kể từ khi đồng phạm là Nguyễn Văn Bảy bị đưa đi thi hành án cách đây khoảng 4-5 tháng, Tuấn càng trở nên hoảng loạn. Lô Văn Tuấn đã tự cứu mình bằng cách khai báo thành khẩn, lập công chuộc tội giúp cơ quan điều tra mở rộng vụ án. Chính nhờ sự lập công chuộc tội đặc biệt đó, Tuấn đã được tha tội chết.

Trước hôm chúng tôi đến gần một tháng, tử tù Lô Văn Tuấn đã nhận được quyết định ân giảm án tử hình xuống hình phạt chung thân. Thượng tá Nguyễn Duy Tỵ bảo ông chẳng thể nào diễn tả được hình ảnh tử tù Lô Văn Tuấn vào giây phút hạnh phúc đó. Những quản giáo như Trung tá Lê Hồng Long, Đại úy Nguyễn Đình Huề nói rằng hàng chục năm làm quản giáo tại đây, canh giữ bao lượt tử tù nhưng những giây phút hạnh phúc hiếm hoi như vậy chỉ đếm được trên đầu ngón tay.

Ở Nghệ An hiện chưa có pháp trường dành để thi hành án tử hình, nên mỗi khi thi hành án đối với một trường hợp, Hội đồng thi hành án sẽ quyết định một địa điểm cụ thể. Phàm đã là con người thì ai cũng sợ chết.

Mỗi một tử tù đều có một tâm trạng và cách thể hiện khác nhau nhưng tất cả đều có chung nỗi căng thẳng, hoang mang, tuyệt vọng đến cùng cực. Hầu hết các tử tù đều thức trắng nhiều đêm liền sau phiên phúc thẩm. Tội ác của họ đã phải nhận hình phạt cao nhất của pháp luật và họ đợi chờ giờ phút ra pháp trường.

Thường khi còn tung hoành ngoài xã hội, những đối tượng này hung hãn, trơ lỳ bao nhiêu thì trước cái chết họ lại run rẩy và sợ hãi bấy nhiêu. Chỉ cần một tiếng mở cửa sắt trong đêm cũng làm họ giật mình thon thót. Và khoảng 3-4h, khi nghe tiếng xích sắt mở cửa xà lim, họ biết giờ phút cuối cùng của mình đã điểm.

Chỉ đến khi mặt trời ló rạng qua khung cửa sổ, những tử tù mới chắc rằng mình sẽ được sống thêm ít nhất là một ngày nữa. Thế nên những quản giáo ở đây mới ví von với chúng tôi rằng: hôm nào có một người được tha tội chết, hôm đó được xem như mặt trời đã mọc lúc nửa đêm.

Truyền hơi ấm đến phút cuối cùng

Vào nhiều trại giam nhưng lần đầu tiên bước chân vào buồng giam dành cho các tử tù, tôi chợt thấy lành lạnh nơi sống lưng. Vậy mà có những quản giáo đã chục năm thường trực ở vị trí này. Hầu hết tử tù sau khi bị tuyên án rất ít người nhận được sự chia sẻ, động viên của người thân. Niềm an ủi và chia sẻ duy nhất đối với họ là các cán bộ quản giáo.

Như trường hợp tử tù L.V.T., ở Diễn Kỷ, Diễn Châu, Nghệ An, bố mẹ và đứa con đều chết hết, chỉ còn mỗi cô em gái lấy chồng xa. Thế nên từ khi lĩnh án tới nay chẳng có ai thăm nom.

Chúng tôi vào buồng giam đúng lúc tử tù N.T.Đ. đang mân mê một đôi giày thể thao mới. Được biết N.T.Đ., 32 tuổi và hai vợ chồng đều bị bắt vì tội buôn bán vận chuyển ma túy. Vợ anh ta hiện đang thụ án tại Trại cải tạo số 6, còn Đ. thì chờ ngày ra trường bắn. Hôm trước Đ. nhắn với gia đình gửi vào cho anh ta một đôi giày và một bộ đồ mới để dành khi nào "đi" sẽ mặc.

Trung tá Lê Hồng Long, người đã nhiều năm gắn bó với Nhà tử tù, cho biết: "Hầu hết các tử tù vào đây đều nhận được sự động viên, chia sẻ của Trại cũng như cán bộ quản giáo. Vì vậy trước giờ đi thi hành án, nhiều người tỏ ra rất quyến luyến và biết ơn cán bộ. Có trường hợp phạm nhân đến giờ đi thi hành án đã xin cán bộ quản giáo đi cùng một đoạn đường. Những tử tù này coi cán bộ quản giáo như là người thân trong gia đình và muốn được anh em đưa tiễn trước khi về với thế giới bên kia".

Cùng với phạm nhân tử tù những ngày tháng cuối, cán bộ quản giáo đã dành cho họ những lời động viên, chia sẻ về tinh thần, vật chất. Đó cũng là niềm an ủi để các tử tù được thanh thản trước khi chịu án.

Trại tạm giam - Công an tỉnh Nghệ An có số lượng phạm nhân lớn thứ 3 sau CATP Hồ Chí Minh và CATP Hà Nội. Đặc biệt riêng số lượng phạm nhân lĩnh án tử hình thì tại đây chỉ đứng sau TP Hồ Chí Minh. Hiện tại ở đây đang có 16 phạm nhân lĩnh án tử hình, trong đó có những đối tượng lĩnh tới 3 án tử hình cùng lúc.

Trong trạm gác của Nhà tử hình có một tập hồ sơ khá đặc biệt - hồ sơ về những tử tù. Mỗi một tử tù là một miếng các tông nhỏ bằng nửa bàn tay, trên đó ghi rõ tên tuổi, quê quán, ngày vào tù, lĩnh án và hành vi phạm tội. Những miếng bìa đó được cài thành hai hàng trong tập hồ sơ tương ứng với các phòng giam.

Mỗi khi có một tử tù "ra đi" hoặc được tha tội chết, những miếng các tông đó lại được gỡ ra và để trống... chờ những phạm nhân khác. "Tội ác sẽ bị trừng phạt, nhưng tử tù cũng là con người, nên đến những giây phút cuối cùng họ vẫn khát khao hơi ấm tình đồng loại, sự sẻ chia và cả những bài học đạo lý làm người", Thượng tá Nguyễn Duy Tỵ vừa dẫn tôi đi vừa tâm sự.