Tỉ lệ giải quyết án dân sự, hành chính thấp, vì sao?

Theo báo cáo từ TAND TP HCM, trong 9 tháng đầu năm nay, tòa án hai cấp trên địa bàn thành phố đã giải quyết 21.342/44.520 vụ việc dân sự đã thụ lý (đạt gần 50%); 175 bản án, quyết định bị hủy, sửa.

Án dân sự trắc trở vì thiếu chế tài

TAND TP HCM đánh giá tranh chấp dân sự hằng năm tăng về số lượng vụ việc và tính chất ngày càng phức tạp, chủ yếu ở lĩnh vực nhà đất. Quá trình giải quyết, xét xử, cơ quan có thẩm quyền làm tốt quy trình, thủ tục tố tụng khi thu thập tài liệu, chứng cứ. Tòa án tiếp tục chú trọng công tác hòa giải, tăng cường phối hợp với đơn vị có liên quan nhằm giải quyết vụ án nhanh chóng, kịp thời.

Một trong 4 vụ án liên quan đến các tội phạm tham nhũng, chức vụ đã được TAND TP HCM đưa ra xét xử. Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Dù vậy, tỉ lệ giải quyết, xét xử vụ việc dân sự ở TP HCM chưa đạt chỉ tiêu đề ra, số lượng vụ việc đang tạm đình chỉ còn lớn.

Nguyên nhân lớn nhất khiến công tác giải quyết án dân sự gặp nhiều khó khăn là do quá trình thu thập, xác minh chứng cứ.

Cụ thể, những tranh chấp liên quan đến đất đai thường tốn nhiều thời gian xác minh, thu thập chứng cứ do nhiều thay đổi, biến động suốt thời gian tạo lập, sử dụng tài sản. 

Hay thủ tục xác minh và ủy thác thu thập chứng cứ ở địa bàn khác cũng mất không ít thời gian. Tòa án gửi văn bản nhắc nhiều lần mới có thể nhận kết quả. Chưa kể, một số kết quả xác minh không đáp ứng yêu cầu nên cơ quan xét xử phải ủy thác tiếp.

Không chỉ vậy, việc đo vẽ hiện trạng, vị trí cũng như thẩm định nhà- đất đối mặt nhiều trắc trở khi đương sự không hợp tác, cản trở. Hiện nay, pháp luật chưa có chế tài buộc đương sự hợp tác theo yêu cầu tòa án, cơ quan tố tụng. 

Những vụ việc yêu cầu giám định năng lực trách nhiệm dân sự (ở vụ án yêu cầu tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự) diễn ra tình trạng tương tự khi đương sự hoặc người trực tiếp chăm sóc không tự nguyện giám định. Trường hợp này, tòa án không thể giải quyết bước kế tiếp và không có chế tài buộc đương sự chấp hành việc giám định.

Chỉ 25% vụ án hành chính được giải quyết

Tại TP HCM, phức tạp không kém tranh chấp dân sự là vụ án hành chính. Tỉ lệ giải quyết loại án trên ở hai cấp tòa thuộc TP HCM thấp hơn cả tranh chấp dân sự (giải quyết 316/1.266 vụ đã thụ lý, chỉ đạt gần 25%).

TAND TP HCM nhận định phần lớn vụ án hành chính là khiếu kiện có tính chất phức tạp; liên quan tới quyết định, hành vi về quản lý hành chính. 

Vụ án hành chính chủ yếu tập trung ở một số lĩnh vực, như: quản lý đất đai; công tác bồi thường, hỗ trợ thiệt hại và tái định cư; thuế, hải quan… 

Từ khi TP HCM triển khai Chỉ thị 23-CT/TU về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về trật tự xây dựng trên địa bàn thành phố thì khiếu kiện xung quanh vấn đề cưỡng chế xây dựng tăng cao. TAND TP HCM phải thường xuyên, chủ động làm việc với quận, huyện cũng như một số phòng, ban chuyên môn để tìm giải pháp tháo gỡ vướng mắc trong giải quyết, xét xử án hành chính.

Theo TAND TP HCM, dịch Covid-19 khiến hệ thống xét xử thuộc thành phố tạm thời dừng nhiều hoạt động chuyên môn, chỉ tập trung một số hoạt động cơ bản để thực hiện tốt nhiệm vụ phòng chống dịch bệnh. Điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến việc hoàn thành mọi chỉ tiêu chung.

Từ tình hình thực tế nêu trên, TAND TP HCM kiến nghị Ban Pháp chế HĐND thành phố tham mưu, đề xuất cơ quan chức năng tiếp tục tăng cường phối hợp với tòa án, tạo mọi điều kiện hỗ trợ công tác giải quyết, xét xử mọi loại án; đặc biệt là vụ án hành chính, án dân sự có liên quan đến đất đai, định giá tài sản.