Viết bằng trái tim người mẹ

Ngày 9-8, tại TP HCM, Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí - Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp với Tạp chí Nghề báo - Hội Nhà báo TP HCM tổ chức hội thảo với chủ đề: "Đưa tin về trẻ em và đạo đức nghề nghiệp của nhà báo".

Hai lần nạn nhân

Theo luật gia Lê Thế Nhân, số liệu điều tra 5 báo điện tử đăng năm 2012 cho thấy có 548 bài báo có nội dung không bảo đảm sự riêng tư của trẻ em. Chủ đề xâm hại tình dục chiếm tỉ lệ bài viết cao nhất (47%), tiếp đó là các chủ đề bạo hành, bạo lực (23%). Đáng chú ý, các em nữ là đối tượng chủ yếu trong các bài báo này (74%), 39% bài báo đăng ảnh của trẻ em trực diện khuôn mặt, nơi tổn thương, 47% bài báo cung cấp thông tin về bố mẹ hoặc người giám hộ. Thông tin về nơi ở của trẻ em được cung cấp cụ thể đến địa danh xã (phường, thị trấn) chiếm 30%, cung cấp rõ ràng địa chỉ có thể tìm thấy được chiếm 41%.

Nhiều đại biểu dẫn chứng về cách đưa tin trường hợp bé gái nạn nhân trong vụ giết người, cướp tiệm vàng ở miền Bắc. Trong 3 năm liên tục, có 26 trang điện tử chính thức đăng 58 bài viết cùng rất nhiều trang mạng dẫn lại một phần hoặc nguyên văn các bài báo về trường hợp của cháu bé. Hay vụ bé gái 13 tuổi ở miền Trung có thai với bạn trai 23 tuổi. Sự kiện này được báo chí "hăm hở" khai thác đến từng chi tiết và nhanh chóng lan truyền trên mạng… khiến đời sống của em bị xáo trộn, phải rời xa quê sau khi tự tử cùng người yêu không thành và mất đi đứa con…

Còn rất nhiều những vụ việc đau lòng như thế xảy ra khi người viết chạy theo thông tin. Quá trình thu thập thông tin và đăng bài trong nhiều trường hợp dường như đã không được sự đồng ý của các em và người giám hộ, vượt quá giới hạn của sự cho phép, không thực hiện nguyên tắc "vì lợi ích tốt nhất của trẻ em". Bằng cách đưa tin không bảo vệ sự riêng tư của trẻ em, một số tờ báo đã vô tình xâm phạm thêm một lần nữa nạn nhân của những hành vi trái pháp luật (giết người, bắt cóc, hiếp dâm…).

Nhà báo Đỗ Thị Thanh Nhã (Báo Phụ nữ Thủ đô) nói: "Một ngày độc giả đọc hàng chục tin như thế, họ có thể bàn tán, thương cảm rồi quên, nhưng những nạn nhân trực tiếp của vụ việc, sống ở một địa phương cụ thể sẽ không thể nào vượt qua được dư luận xung quanh, cũng không thể gạt đi ý nghĩ rằng cả nước, ai cũng biết mình như thế. Vượt qua nỗi đau này, thậm chí còn khó khăn hơn nhiều so với việc các em phải phá thai hay chịu nỗi đau thể xác khi bị hiếp dâm, bạo hành".

Nhà báo Thanh Nhã cũng nêu thêm ví dụ về việc "xâm hại tinh thần" trẻ em thông qua vụ "lùm xùm" quanh một phát biểu gây tranh cãi của cậu bé Đỗ Nhật Nam. Phần lớn các bài báo không tìm hiểu ngọn ngành thông tin. Thay vì nghe kỹ clip để hiểu rõ câu nói: "Truyện tranh là con sâu đục khoét tâm hồn" nằm trong văn cảnh nào, nhiều bài báo bị cuốn theo dư luận, bàn tán đúng sai xung quanh chính câu nói đó.

Câu hỏi khó đối với người viết

Những thông tin khi đưa lên mặt báo ít nhiều gây trở ngại cho cuộc sống của trẻ, nhất là khi liên quan đến những vụ án, nạn bạo hành… Trước những thông tin như vậy có nên viết hay không? Viết như thế nào? Giả sử thông tin có hại cho 1 đứa trẻ nhưng có lợi cho nhiều đứa trẻ khác thì phải làm sao…? Đó là những câu hỏi khó đối với các nhà báo có lương tâm và đạo đức nghề nghiệp.

Có một thực tế, cuộc đua tranh đăng tải thông tin, lôi kéo bạn đọc đã khiến nhiều người viết cố khai thác sâu, dài hơi với những kiểu giật tít giật gân. Họ không cần biết và cũng không có thời gian để nhận biết mỗi lần nhà báo đến gặp, hỏi thông tin, báo đăng là một lần nỗi đau được khơi lại, câu chuyện vì thế trở đi trở lại như một vết nhơ, không biết khi nào gột hết.