Vụ tranh chấp quyền nuôi con của diễn viên Lý Hương: Giải quyết theo nguyên tắc “có đi, có lại”

Vụ việc cũng đặt ra một vấn đề hết sức thực tế hiện nay là các đương sự thường bỏ qua thủ tục rất quan trọng trong vụ án dân sự có yếu tố nước ngoài là đề nghị cơ quan tư pháp (thông qua Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao) công nhận và cho thi hành bản án tại quốc gia thứ hai.

Pháp Luật TP.HCM đã có cuộc trao đổi với ông Hoa Hữu Long, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật quốc tế, Bộ Tư pháp, xung quanh những vấn đề trên.

Chưa công nhận bản án của tòa Mỹ vì thiếu hồ sơ

“Từ tháng 11-2006, ông Tony Lam đã có đơn đề nghị Bộ Tư pháp công nhận bản án (án lệnh) của Mỹ tại Việt Nam, thông qua Cục Lãnh sự Bộ Ngoại giao. Tuy nhiên, Bộ đã có công văn gửi Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao), nội dung là trả lại đơn yêu cầu công nhận bản án của tòa án gia đình tiểu bang New York (Mỹ). Bởi hồ sơ chưa thực hiện theo đúng quy định trong Bộ luật Tố tụng dân sự 2004, đề nghị bổ sung hồ sơ. Sau đó, ông Tony Lam tiếp tục gửi đơn đến Bộ Ngoại giao đề nghị giải thích lý do. chúng tôi đã có văn bản 3556 ngày 21-8 và 13-8-2007 giải thích rõ và đề nghị ông bổ sung hồ sơ. Tuy nhiên sau đó không thấy ông Tony bổ sung hồ sơ nên Bộ chưa thể xem xét và công nhận án lệnh của tòa án Mỹ” - ông Long cho biết.

. Về nguyên tắc, nếu đương sự bổ sung hồ sơ đầy đủ, Việt Nam có công nhận quyết định, phán quyết của tòa nước ngoài không, thưa ông?

- Việc công nhận các bản án của nước ngoài tại Việt Nam thực hiện theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự 2004. (Từ ngày 1-7 tới sẽ áp dụng thêm Luật tương trợ tư pháp.) Cụ thể là cá nhân phải có đơn gửi Cục Lãnh sự Bộ Ngoại giao đối với trường hợp công dân nước ngoài đề nghị công nhận và cho thi hành bản án, quyết định của nước ngoài tại Việt Nam. Hoặc công dân việt Nam muốn được công nhận và cho thi hành bản án, quyết định Việt Nam tại nước ngoài thì phải có đơn gửi Bộ Tư pháp và Cục Lãnh sự. Với những quốc gia không thông qua cơ quan tư pháp, đương sự có thể gửi thẳng đơn đến tòa án đề nghị xem xét, công nhận bản án đó.

Thông thường việc thực hiện trên sẽ theo nguyên tắc “có đi, có lại”. nước nào đã thụ lý trước thì giải quyết vụ án. Quốc gia còn lại sẽ xem xét, công nhận bản án đó. Điều này hoàn toàn phụ thuộc vào việc yêu cầu của đương sự. Nếu do thiếu hiểu biết pháp luật, đương sự không yêu cầu hoặc yêu cầu quá muộn thì bản án không được công nhận và đương sự có thể trở thành người vi phạm pháp luật quốc gia thứ hai (như trường hợp Lý Hương).

Luôn bảo vệ công dân Việt Nam

. Trong vụ của Lý Hương, theo thông lệ quốc tế, hướng giải quyết tốt nhất là thế nào, thưa ông?

- Phải khẳng định rằng trong trường hợp này, cả hai tòa án của hai quốc gia đều có thẩm quyền giải quyết vụ án theo pháp luật của mình.

Lâu nay chúng ta đã thực hiện việc ủy thác tư pháp trong lĩnh vực dân sự, hình sự, dẫn độ... với rất nhiều quốc gia. Ít có trường hợp nào thực hiện ủy thác vụ án ly hôn rắc rối như vụ này. Cái khó của vụ án này chính là quyền nuôi con của các bên. Tuy nhiên, nguyên tắc pháp luật quốc tế là các quốc gia bình đẳng trong giải quyết vụ việc bảo vệ công dân của mình: Tôi chấp nhận bản án của anh thì anh cũng chấp nhận bản án của tôi trong trường hợp tương tự. Do Lý Hương chưa bao giờ gửi đơn đề nghị Bộ Tư pháp hỗ trợ cho công nhận và thi hành bản án của Việt Nam tại Mỹ nên đã gặp khó khăn trong giải quyết vụ án.

. Các cơ quan nhà nước bảo hộ công dân của mình như thế nào trong trường hợp có xung đột pháp luật?

- Việc bảo hộ công dân của mình ở nước ngoài là trách nhiệm của nhà nước. Cụ thể, việc bảo hộ công dân thuộc trách nhiệm của Bộ Ngoại giao (đại sứ quán và Cục Lãnh sự). Bộ Tư pháp chỉ bảo hộ trong lĩnh vực ủy thác tư pháp quốc tế trên cơ sở có đơn yêu cầu của đương sự. Trong phạm vi của mình, chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ cho công dân.

. Bộ sẽ tuyên truyền như thế nào để giúp công dân biết bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình trong trường hợp tương tự?

- Chuẩn bị cho Luật tương trợ tư pháp sắp có hiệu lực từ ngày 1-7 tới, Bộ sẽ tổ chức triển khai tập huấn cả ba miền Bắc, Trung, Nam. Chúng tôi sẽ đẩy mạnh việc tuyên truyền pháp luật về tương trợ tư pháp, nhất là trong thời kỳ hội nhập có nhiều quan hệ dân sự về hôn nhân, gia đình có yếu tố nước ngoài với các quốc gia Mỹ, Hàn Quốc, Đài Loan... và các nước chưa có hiệp định tương trợ tư pháp để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.

. Xin cảm ơn ông!