Phát huy chuẩn mực trong hành xử trên biển Đông

Ngày 23-10, hội thảo khoa học quốc tế về biển Đông lần thứ 16 do Học viện Ngoại giao và các cơ quan đối tác phối hợp tổ chức đã khai mạc tại TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh với chủ đề "Định hướng tư duy, phát huy chuẩn mực".

Kiên định trong nỗ lực theo đuổi hòa bình và ngoại giao

Diễn ra trong 2 ngày 23 và 24-10, hội thảo quy tụ gần 50 diễn giả là các chuyên gia uy tín từ 23 quốc gia và các tổ chức quốc tế; gần 100 đại biểu từ các cơ quan đại diện nước ngoài tại Việt Nam, 22 đại sứ, trong đó nhiều đại sứ trực tiếp tham gia điều phối các phiên hội thảo.

Phát biểu khai mạc hội thảo, quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao, Đại sứ, TS Phạm Lan Dung cho biết sau nhiều năm thảo luận, biển Đông vẫn là điểm nóng, với các vấn đề tranh chấp lãnh thổ và khác biệt về yêu sách biển, cùng với tình hình quân sự hóa tại khu vực. Tuy nhiên, bà cho rằng giống như những hòn đảo đứng vững trước sóng gió, các bên vẫn phải kiên định trong nỗ lực theo đuổi hòa bình và ngoại giao; và cũng giống như quá trình mài giũa đá, những bước tiến trong ngoại giao đòi hỏi thời gian, kiên nhẫn và sự lạc quan.

Trong bài phát biểu chính tại phiên khai mạc, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt đánh giá thế giới đang đứng trước bước ngoặt lớn với xu hướng thu hẹp không gian dành cho đối thoại, ngoại giao và hợp tác; đẩy chạy đua vũ trang và các biện pháp răn đe lên tuyến đầu trong chiến lược của nhiều quốc gia. Cạnh tranh giữa các nước lớn ngày nay không chỉ đơn thuần nhằm tranh giành lãnh thổ, giành giật tài nguyên, nhằm kiểm soát thương mại, công nghệ và năng lực quân sự mà quan trọng hơn cả là để chi phối quan điểm và tầm nhìn sẽ định hình hệ thống quốc tế trong tương lai.

Trong bối cảnh đó, Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt khẳng định việc tuân thủ các nguyên tắc và chuẩn mực được thừa nhận rộng rãi là nền tảng bảo đảm hòa bình và ổn định quốc tế; cũng là khuôn khổ chung cho các quốc gia giải quyết tranh chấp hòa bình và hợp tác. Công ước Liên Hiệp Quốc (LHQ) về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982) là khuôn khổ pháp lý toàn diện điều chỉnh tất cả các hoạt động trên biển và đại dương và là cơ sở cho các hành động và hợp tác trên biển ở cấp độ quốc gia, khu vực và toàn cầu. Do đó, tính toàn vẹn của UNCLOS cần phải được duy trì.

Thứ trưởng cũng cho biết việc Việt Nam đề cử PGS-TS Nguyễn Thị Lan Anh, Viện trưởng Viện Biển Đông thuộc Học viện Ngoại giao Việt Nam, là ứng viên đầu tiên vào vị trí Thẩm phán Tòa án Luật Biển quốc tế (ITLOS) giai đoạn 2026-2035 tái khẳng định Việt Nam sẵn sàng cống hiến vào hoạt động của ITLOS; đồng thời thể hiện cam kết mạnh mẽ, kiên định đối với UNCLOS 1982 nói riêng và tuân thủ Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế nói chung.

Tuân thủ quy tắc và chuẩn mực

Hội thảo quốc tế về biển Đông lần thứ 16 diễn ra với 7 phiên về các chủ đề đa dạng: Hướng tới trật tự đa cực: "Hòa bình nóng", "Chiến tranh lạnh" hay "Cùng tồn tại hòa bình"?; Vai trò trung tâm của ASEAN trong thách thức: Tích cực chủ động hay ẩn mình chờ thời?; An toàn và tự do hàng hải từ biển Đỏ tới biển Đông: Trách nhiệm thuộc về ai?; UNCLOS sau 30 năm: Vẫn nguyên giá trị?; Xem xét lại nghĩa vụ không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong giải quyết và ngăn ngừa xung đột; Phương tiện tự hành trên biển: Liệu trí tuệ nhân tạo có thể tự sửa sai?; Ngoại giao, phòng thủ hay răn đe: Lựa chọn nào cho hòa bình?

Bên cạnh 7 phiên thảo luận chính, hội thảo năm nay còn 2 phiên dẫn đề, với sự trình bày tham luận dẫn đề quan trọng của Thẩm phán Horinouchi Hidehisa, ITLOS và của quan chức lãnh đạo từ nhiều quốc gia như bà Catherine West, Quốc vụ khanh phụ trách khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Bộ Ngoại giao và Phát triển Anh (FCDO), Vương quốc Anh; Nghị sĩ Tim Watts, đồng Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Úc; ông Scott Millar, Trợ lý Thứ trưởng phụ trách chính sách, Bộ Quốc phòng Canada; ông Sidharto Reza Suryodipuro, Vụ trưởng Vụ Hợp tác ASEAN, Trưởng SOM ASEAN Indonesia; ông Niclas Kvarnström, Vụ trưởng phụ trách châu Á - Thái Bình Dương, Cơ quan Đối ngoại Liên minh châu Âu (EEAS).

Tại các phiên thảo luận, các đại biểu đã tập trung bàn thảo, giải đáp những câu hỏi quan trọng đặt ra về việc: Các hoạt động có dựa trên các giá trị và chuẩn mực được công nhận rộng rãi không? Làm thế nào các cường quốc tầm trung và các quốc gia thành viên ASEAN có thể duy trì tầm nhìn và kể câu chuyện quốc gia của họ, đồng thời duy trì quyền tự chủ chiến lược và sự tự cường khu vực? Làm thế nào để thúc đẩy hợp tác và kết nối, thay vì cạnh tranh và đối đầu?...

Nhiều ý kiến cho rằng việc tuân thủ các quy tắc và chuẩn mực được công nhận rộng rãi là nền tảng của hòa bình và ổn định toàn cầu, vì nó cung cấp một khuôn khổ chung để các quốc gia giải quyết các tranh chấp một cách hòa bình và hợp tác. Trong đó, nhiều đại biểu nhấn mạnh tầm quan trọng và sự phù hợp của những chuẩn mực và nguyên tắc được ghi nhận trong Hiến chương LHQ và UNCLOS 1982 trong vấn đề biển Đông.