Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

TP HCM đang bước vào giai đoạn quyết định để bứt phá trong các lĩnh vực công nghệ và chuyển đổi xanh. Nhưng để hiện thực hóa mục tiêu đó, thành phố phải đối mặt thách thức lớn nhất: phát triển đội ngũ nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới.

Có chiến lược đào tạo

Tại hội thảo "Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong các ngành mũi nhọn - Hướng đi cho TP HCM", các chuyên gia đã nhìn nhận năng lực của đội ngũ kỹ sư Việt Nam đang tiến rất gần với chuẩn mực toàn cầu. Những minh chứng cụ thể từ thực tiễn sản xuất đã cho thấy dư địa phát triển lớn nếu thành phố có chính sách và chiến lược phù hợp.

Theo TS Lương Việt Quốc, Giám đốc điều hành RealTime Robotics Inc (RtR), kỹ sư Việt Nam hoàn toàn đủ khả năng thiết kế và chế tạo những sản phẩm công nghệ cao đáp ứng các yêu cầu quốc tế. Bản thân ông lựa chọn trở về Việt Nam để khởi nghiệp trong lĩnh vực máy bay không người lái chính là bởi niềm tin vào năng lực sáng tạo của đội ngũ kỹ sư trong nước. Mẫu drone Hera do công ty phát triển là minh chứng tiêu biểu: thiết bị có thể gấp lại nhỏ hơn 14 lần so với kích thước khi bay, vượt xa các sản phẩm cùng loại từ Trung Quốc, vốn chỉ gấp được khoảng 3 lần, và đã xuất khẩu sang Mỹ. Thành công này chứng tỏ kỹ sư Việt Nam hoàn toàn có thể bước vào sân chơi công nghệ cao toàn cầu.

Sự thẳng thắn của TS Quốc cũng gợi mở những vấn đề cốt lõi trong quá trình phát triển. TS cho rằng kỹ sư Việt Nam mạnh về thiết kế và chế tạo, nhưng khả năng tạo ra những phát minh đột phá vẫn còn là thách thức. Đây không chỉ là hạn chế của Việt Nam mà còn là điểm yếu chung của khu vực Đông Nam Á. Khoảng cách này có thể được thu hẹp nếu có chiến lược đào tạo dài hạn, chính sách hỗ trợ nghiên cứu và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đủ mạnh để nuôi dưỡng các ý tưởng có tính dẫn dắt.

Với tiềm năng hiện có, TP HCM hoàn toàn có khả năng hình thành lực lượng kỹ sư trong các lĩnh vực AI, robot, tự động hóa hay công nghệ phần mềm lên đến hàng chục ngàn người. Đây không chỉ là lợi thế cạnh tranh mà còn là trụ cột quan trọng để thành phố thực hiện tham vọng trở thành trung tâm kinh tế - công nghệ hàng đầu khu vực. Song song với góc nhìn công nghệ, vấn đề nhân lực cũng bộc lộ rõ nét qua các ngành kinh tế xanh và chuyển đổi số - những lĩnh vực được dự báo sẽ tạo ra giá trị gia tăng lớn nhất trong tương lai.

Ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp (DN) Xanh TP HCM, khẳng định thiếu hụt nhân lực chất lượng cao đang trở thành "điểm nghẽn" lớn nhất đối với tiến trình phát triển của thành phố.

Theo ông Kỳ, nhân lực chưa theo kịp tốc độ chuyển đổi khiến nhiều dự án trọng điểm bị chậm tiến độ, đồng thời tạo ra sự phụ thuộc đáng kể vào chuyên gia và nhà thầu nước ngoài trong các lĩnh vực then chốt như hạ tầng giao thông, đô thị hay nhà ở xã hội. "Điều này làm giảm khả năng tự chủ về công nghệ, làm đội chi phí đầu tư và kéo dài quá trình triển khai, ảnh hưởng trực tiếp đến sức cạnh tranh của TP HCM" - ông Kỳ nói.

Biến tiềm lực thành động lực

Thực tiễn tại sự kiện Job Link 2025 do Báo Người Lao Động tổ chức đã cho thấy rõ những vấn đề cộng đồng DN đang phải đối diện trong hành trình tìm kiếm nguồn nhân lực chất lượng cao.

Phát biểu tại sự kiện, nhiều DN cho rằng nhu cầu tuyển dụng trong các lĩnh vực sản xuất công nghệ cao, tự động hóa, kỹ thuật số hay logistics xanh đang tăng rất nhanh, song lực lượng lao động đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn lại không nhiều.

Bà Lâm Thúy Ái, Tổng Giám đốc Công ty CP Mebi Farm, cho biết số ứng viên đạt yêu cầu chỉ chiếm tỉ lệ nhỏ. Dù sẵn sàng trả mức lương cạnh tranh và đầu tư cho phúc lợi nhưng công ty vẫn phải tuyển thực tập sinh để đào tạo lại gần như toàn bộ quy trình kỹ thuật, hoặc buộc thuê chuyên gia nước ngoài với chi phí cao gấp nhiều lần. "Khoảng cách giữa yêu cầu công việc và năng lực thực tế của người lao động đang khiến DN gặp khó khăn nghiêm trọng trong mở rộng sản xuất" - bà Ái đánh giá.

Những phản ánh trực tiếp này đặt ra yêu cầu cấp bách phải tái cấu trúc chiến lược đào tạo nhân lực của TP HCM. Đại diện nhiều DN tại Job Link 2025 đề nghị thành phố đẩy mạnh hơn nữa mô hình liên kết giữa trường đại học và DN, từ chương trình đào tạo theo đặt hàng, phòng thí nghiệm dùng chung đến các trung tâm nghiên cứu và phát triển gắn chặt với nhu cầu thực tiễn.

"Việc đào tạo lại lực lượng lao động hiện hữu cũng được nhấn mạnh, bởi năng suất và khả năng thích ứng với nền sản xuất thông minh đang là yếu tố sống còn của DN trong giai đoạn chuyển đổi số và chuyển đổi xanh" - bà Nguyễn Kim Khoa, Giám đốc Nhân sự - Hành chánh Futa Bus Lines, nói.

Lãnh đạo nhiều DN cho rằng việc xây dựng hệ sinh thái nhân lực cho các ngành mũi nhọn phải được xem là nhiệm vụ chiến lược. Sự hình thành của các trung tâm nghiên cứu mạnh, DN đổi mới sáng tạo, cơ sở giáo dục tiệm cận chuẩn quốc tế và nguồn lực đầu tư cho R&D (nghiên cứu và phát triển) là điều kiện cần để TP HCM nuôi dưỡng thế hệ nhân lực có khả năng dẫn dắt sự phát triển. Đây cũng chính là mô hình đã giúp nhiều trung tâm công nghệ trên thế giới tạo ra bước nhảy vọt và xây dựng năng lực cạnh tranh bền vững.

TS Nguyễn Thuỵ Vũ, Viện trưởng Viện đào tạo và Nâng cao TP HCM, nhấn mạnh thành phố hội tụ tiềm lực con người, có nhu cầu phát triển, có môi trường kinh tế năng động. Song, để biến tiềm lực thành động lực, cần một chiến lược nhân lực mang tính dài hạn, đồng bộ và đủ chiều sâu. Việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực mũi nhọn sẽ giúp TP HCM giảm dần sự phụ thuộc vào nguồn lực bên ngoài, tăng khả năng làm chủ công nghệ và từng bước khẳng định vị thế là trung tâm kinh tế - công nghệ hàng đầu Đông Nam Á.