Khởi kiện khi bị kỷ luật, sa thải tùy tiện

Thời gian gần đây, Báo Người Lao Động nhận được nhiều đơn phản ánh, khiếu nại của người lao động (NLĐ) về việc bị xử lý kỷ luật hoặc bị sa thải không thỏa đáng, có tính áp đặt, trù dập. Để bạn đọc hiểu hơn về vấn đề này, chúng tôi đưa ra ba trường hợp điển hình, đều xuất phát từ ý muốn chủ quan của người sử dụng lao động, sai quy định pháp luật lao động.

Xử lý “chụp mũ” bằng những lý do mơ hồ

Vào lúc 22 giờ ngày 25-9-2002, trong lúc lai rai sau giờ làm việc, anh Nguyễn Thanh Bình, nhân viên tổ bảo vệ Công ty Liên doanh TNT – Vietrans, Chi nhánh TPHCM, và một đồng nghiệp xảy ra xô xát, lớn tiếng với nhau nhưng mọi người can ngăn kịp thời, ai về nhà nấy. Hôm sau, anh Bình được ban giám đốc gọi lên tường trình. Dù vụ xô xát xảy ra mức độ không nghiêm trọng, ngoài phạm vi doanh nghiệp (DN), nhưng ngày 29-10, công ty vẫn ra quyết định xử lý kỷ luật đối với anh Bình, vì “có hành vi gây sự và đánh nhau với đồng nghiệp”.

Một trường hợp khác là cô Nguyễn Thị Ngọc Anh, nhân viên thư ký tại Chi nhánh TPHCM, Công ty Apave VN và Đông Nam Á, cũng vừa nhận được quyết định chấm dứt hợp đồng lao động (HĐLĐ) với lý do “sa thải” một cách đường đột, chỉ sau một ngày trao đổi về công việc với tổng giám đốc. Nội dung cuộc trao đổi xoay quanh việc tổng giám đốc cho rằng cô Ngọc Anh biết được một số việc làm của các nhân viên khác đi ngược lại lợi ích của công ty mà không báo cáo, dẫn đến số nhân viên này thành lập một công ty khác để cạnh tranh với Công ty Apave.

Anh Ngô Quang Luyện là công nhân (CN) cân xuất nguyên liệu (nội bộ), chị Nguyễn Thị Hường là CN khâu nhập nguyên liệu thuộc Công ty Thực phẩm Xuất khẩu Tân Bình - TPHCM. Do tính chất công việc, cuối ngày, chị Hường và anh Luyện thường xúc sẵn các cần xé nguyên liệu cho kịp đầu giờ hôm sau CN sản xuất có sẵn nguyên liệu để làm, sau đó, khi chị Hường và anh Luyện vào làm sẽ được báo lại số lượng cần xé để quy ra trọng lượng và báo cáo cuối ngày. Mọi việc tiến hành bình thường từ nhiều năm nay. Nhưng vào ngày 12-3-2002, hai thủ kho nhận được thông báo tạm ngưng công việc để công ty tiến hành xem xét, thanh tra việc xuất nhập nguyên liệu. Đến ngày 10-11-2002, anh Luyện và chị Hường cùng nhận được quyết định sa thải, mỗi người phải bồi thường cho công ty hơn 17 triệu đồng vì “vi phạm trong việc xuất nhập nguyên liệu gây thiệt hại cho công ty trong hai năm 2000 và 2001 trên 352 triệu đồng”.

Người lao động có thể khởi kiện

Trao đổi với chúng tôi, người phụ trách nhân sự Công ty TNT cho rằng quyết định kỷ luật anh Bình về hành vi đánh nhau là đúng vì đây là quyết định đưa ra theo ý kiến của tập thể, giờ xảy ra xô xát cũng là giờ công ty quản lý vì tổ giao nhận có lệ họp cuối tháng ngoài giờ, sau đó là liên hoan và nội dung cãi vã dẫn đến xô xát cũng là nội dung công việc. Chúng tôi hiểu công ty muốn xử lý nghiêm để làm gương song những lý giải của công ty chưa đủ căn cứ. Vì quy chế lao động của công ty không quy định giờ họp là ngoài giờ. Mặt khác, anh Bình không là nhân viên tổ giao nhận để quy kết sai phạm là “nội dung công việc” để thi hành kỷ luật, hai người xảy ra xô xát, xử lý kỷ luật “khiển trách” với chỉ riêng anh Bình là không thỏa đáng.

Trường hợp của cô Ngọc Anh bị sa thải còn có lý do sâu xa hơn và chính người sử dụng lao động đã o ép, làm sai luật với NLĐ. Theo tường trình của cô Ngọc Anh, nguyên nhân sự việc bắt nguồn từ việc tổng giám đốc yêu cầu cô làm công việc thu thập tin tức từ phía công ty đối thủ bằng cách dựng lên chuyện Công ty Apave sẽ sa thải cô, để cô vào làm trong công ty đối thủ. Do từ chối yêu cầu không chính đáng ấy nên hậu quả là cô bị mất việc.

Về tranh chấp ở Công ty Thực phẩm Xuất khẩu Tân Bình,  lý do và xử lý kỷ luật đều có phần quy chụp vì công ty chỉ phát hiện một số người ở bộ phận khác bán nguyên liệu ra ngoài, nhưng xác định nguồn nguyên liệu thất thoát bắt đầu từ đâu thì chưa rõ. Dựa vào đó mà sa thải hai NLĐ là thiếu căn cứ, sai luật. Nhiều CN làm việc lâu năm cho biết, nguyên liệu đầu vào (quả dứa) hư hao nhiều hơn vì yêu cầu quả phải chín hơn. Hơn nữa, cả một quy trình công khai từ bao năm nay cả công ty biết, nay quay ngược lại đổ lỗi cho thủ kho là phi lý. Tin mới nhất là công ty vừa ra quyết định rút lại quyết định xử lý kỷ luật sa thải với hai NLĐ trên.

Pháp luật lao động quy định rõ nội dung, trình tự kỷ luật lao động, sa thải NLĐ. Nếu hội đồng hòa giải cơ sở hoặc hòa giải viên lao động hòa giải không thành, NLĐ có thể khởi kiện ra tòa để được bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của mình.