Rũ bỏ mọi ràng buộc

Mới đây, Nga tuyên bố không tiếp tục đơn phương ngừng triển khai tên lửa tầm trung có khả năng mang đầu đạn hạt nhân. Với quyết định này, nước Nga trên thực tế không còn bị ràng buộc hoặc tự ràng buộc về pháp lý vào những cam kết về giải trừ vũ khí hạt nhân.

Trong một tuyên bố liên quan, Bộ Ngoại giao Nga cho biết nước này hành động như vậy bởi những điều kiện khiến Moscow tiếp tục đơn phương thực hiện việc ngừng triển khai loại tên lửa trên đã không còn tồn tại nữa. Một lý do khác là Mỹ triển khai trên bộ tên lửa tầm ngắn và tầm trung tại một số quốc gia đồng minh của Mỹ ở châu Âu và khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Từ năm 1987, Nga và Mỹ ký kết Hiệp ước về giải trừ tên lửa hạt nhân tầm trung (INF). Năm 2019, Mỹ - trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Donald Trump - đã đơn phương rút ra khỏi hiệp ước này. Dù vậy, Nga tuyên bố vẫn tiếp tục tuân thủ INF, cho dù là tuân thủ đơn phương, cho tới khi đưa ra quyết định nói trên. Năm 2023, hiệp định cuối cùng giữa Mỹ và Nga về giải trừ vũ khí hạt nhân là Hiệp ước New START đã không còn hiệu lực sau khi cả hai nước đều tuyên bố rút khỏi hiệp ước này.

Rũ bỏ hết mọi cam kết về giải trừ vũ khí hạt nhân như Mỹ đã làm và buông bỏ cả những cam kết đơn phương như Nga vừa mới làm đồng nghĩa việc toàn bộ tiến trình giải trừ vũ khí hạt nhân giữa Nga và Mỹ đã bị đổ vỡ hoàn toàn. Không khó để có thể nhận thấy hệ lụy không thể tránh khỏi của tình trạng này là chạy đua hạt nhân trên thế giới sẽ gia tăng. Hệ lụy này rất nguy hiểm đối với an ninh và ổn định chung cho thế giới cũng như cho không ít khu vực.

Quyết sách mới nói trên của Nga có nguyên do ở nhìn nhận, đánh giá mới của Moscow về những mối thách thức và đe dọa an ninh đối với nước này cũng như ở cách tiếp cận mới về ứng phó và vượt qua chúng. Nó có liên quan trực tiếp đến cuộc xung đột ở Ukraine, mối quan hệ Mỹ - Nga, chiến lược và chính sách của Liên minh châu Âu (EU) và NATO đối với Nga. Mỹ và nhiều thành viên NATO tiếp tục cung cấp tên lửa hiện đại tầm ngắn và tầm trung cho Ukraine để tấn công vào sâu trong lãnh thổ Nga. Mới đây, ông Donald Trump còn triển khai tàu ngầm hạt nhân ở "vùng gần Nga", hàm ý không giấu giếm là công khai đe dọa Moscow bằng cả vũ khí hạt nhân của Mỹ.

Trong tình cảnh như thế, Nga không thể không nhận thấy mối đe dọa an ninh tên lửa, vũ khí hạt nhân của Mỹ và NATO gia tăng rõ rệt. Buông bỏ mọi ràng buộc cho đến nay xem ra không chỉ trở nên cần thiết đối với Nga mà thậm chí còn là diễn biến khó có thể khác. Công cuộc giải trừ vũ khí hạt nhân giữa Nga và Mỹ trên thực tế đã trở lại điểm xuất phát ban đầu. Hiện chưa thấy khả năng khôi phục những tiến triển và thành quả mà Nga và Mỹ từng đạt được trong công cuộc này; nếu có thì chắc chắn cũng sẽ mất rất nhiều thời gian.

Giải trừ vũ khí hạt nhân hiện tại và cả trong thời gian dài sắp tới chắc không là chuyện thời sự trong chính trị an ninh thế giới mà sẽ bị lấn át bởi chạy đua vũ trang hạt nhân với nhiều hình thức và cấp độ khác nhau giữa một số quốc gia với nhau, ở khu vực này hay khu vực kia trên thế giới.