Sạt lở bủa vây, làm sao phòng tránh?

Vài ngày sau khi xảy ra những vụ sạt lở ở các tỉnh phía Bắc do ảnh hưởng cơn bão số 3 (Yagi) và mưa lũ khiến hơn 300 người chết và mất tích, chúng tôi quay lại xã Ca Thành, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng. Nơi đây từng xảy ra 2 vụ sạt lở kinh hoàng khiến 40 người chết, nhiều người bị thương và mất tích.

Lũng Lỳ chưa hết bàng hoàng

Ông Hoàng Tòn Sao, Chủ tịch UBND xã Ca Thành, dẫn chúng tôi vào xóm Lũng Lỳ, nơi xảy ra vụ sạt lở hôm 9-9 khiến 9 người chết, nhiều người bị thương. Đoạn đường dài khoảng 13 km với một bên là núi cao, một bên là vực sâu hàng trăm mét xuất hiện hàng chục điểm sạt lở đất, lún sập mặt đường.

"Sau đợt mưa lớn kéo dài do hoàn lưu bão số 3 gây ra, đất đá trên đồi núi bị nhão. Mỗi lần đi vào xóm, đặc biệt là những ngày có mưa lớn, chúng tôi rất sợ, vừa đi vừa run vì không biết đất đá sạt xuống lúc nào" - ông Sao cho biết.

Tại xóm Lũng Lỳ, nhiều ngày sau trận sạt lở đất, khung cảnh vẫn tan hoang. Dưới chân đồi - nơi xảy ra vụ sạt lở, nhiều tài sản, đồ đạc của người dân vẫn còn bị vùi lấp dưới hàng ngàn khối đất đá. Không khí đau thương vẫn phảng phất ở xóm nghèo này, khi nhiều cháu nhỏ rơi vào cảnh mồ côi bố mẹ, những phụ nữ rơi vào cảnh mất chồng con...

"Quá khủng khiếp, chỉ trong giây lát, đất đá đã vùi lấp toàn bộ căn nhà của gia đình. Tôi may mắn sống sót nhưng con trai và con dâu đã mất. Giờ thương nhất là các cháu nhỏ, cùng lúc mất cả bố mẹ, không biết sắp tới bấu víu vào ai" - bà Triệu Mùi Lai nghẹn ngào.

Ông Hoàng Văn Me, trưởng xóm Lũng Lỳ, bày tỏ: "Mất mát của người dân là rất lớn. Giờ chỉ mong sao chính quyền sớm xây xong khu tái định cư để người dân có thể đến nơi ở mới an toàn, ổn định cuộc sống".

Ám ảnh khôn nguôi ở Tà Rùng

Trở lại thôn Tà Rùng, xã Húc, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị - nơi mà 4 năm trước, một vụ sạt lở ập đến đã cướp đi sinh mạng 7 người dân, trong đó có 1 thai phụ - chúng tôi cảm nhận sâu sắc những tổn thương dai dẳng mà thiên tai để lại, bất kể năm tháng dần qua đi.

Tôi cố kìm nén xúc động để quay lại cảnh người cha già bật khóc rưng rức khi trở lại nơi cả nhà con trai ông bị đất đá sạt lở vùi lấp. Bốn năm trước, nơi này từng có một mái nhà nhỏ, có đôi vợ chồng trẻ hạnh phúc với 4 đứa con luôn miệng nói cười. Tất cả là con, cháu của ông Hồ Ra Lang. Nhưng nay, nơi này cỏ cây mọc um tùm, dấu tích căn nhà còn sót lại chỉ là một mảnh tường vỡ và gạch vữa ngổn ngang.

"Chiều 17-10-2020, mưa như nước trên trời trút xuống Tà Rùng. Quả đồi sau nhà con trai tôi bỗng nổ đùng, sạt xuống khiến cả gia đình nó không còn ai sống sót, kể cả cháu nhỏ nằm trong bụng mẹ…" - ông Ra Lang nén xúc động kể.

Những ngày qua, tin tức về những trận sạt lở đầy bi thương ở các tỉnh phía Bắc khiến vợ chồng ông Ra Lang càng nhớ đến con, cháu của mình. Dù không dư dả gì nhưng ông vẫn dành 500.000 đồng tích góp để đóng góp, sẻ chia khó khăn với đồng bào phía Bắc.

Trong trận sạt lở năm 2020 ở Tà Rùng, gia đình ông Hồ Văn Khâm cũng bị đất đá vùi lấp gần nửa căn nhà. Vợ chồng ông may mắn kịp chạy thoát thân.

"Bão số 4 vừa rồi, chúng tôi phải 2 lần sơ tán đến nơi an toàn để tránh trú. Ở Tà Rùng này, hễ nghe tin mưa bão là người dân ai cũng lo sợ và ám ảnh" - ông Khâm bộc bạch.

Lo lắng đến phát bệnh

Vừa trở về nhà sau đợt lánh nạn do lo sợ sạt lở núi Chợ Bùi ở xóm 2, xã Quang Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An, bà Đặng Thị Tình than thở: "Mấy năm nay, cứ mỗi lần trời mưa lớn là chính quyền đến yêu cầu di dời tới nơi ở tạm, hết mưa mới cho về. Ở đây nguy hiểm lắm, lo sợ quá nên tôi phát bệnh đau đầu, uống thuốc điều trị nhiều vẫn không khỏi".

Từ năm 2020, núi Chợ Bùi xuất hiện vết nứt kéo dài, đe dọa 13 hộ dân với gần 60 người sống ngay dưới chân núi. Cơ quan chức năng đã nhiều lần đến kiểm tra nhưng chưa có động thái xử lý. Vì vậy, mỗi lần mưa lớn, người dân lại phải đến nhà văn hóa xóm, nhà người thân ở tạm. Nguyện vọng của các hộ dân là được di dời đến nơi ở mới an toàn hơn.

"Nhà tôi ở ngay chân núi, phía trên xuất hiện nhiều vết nứt và có nhiều tảng đá lớn nên rất lo. Tôi tuổi già sức yếu, chồng thì bị liệt nằm một chỗ, nếu sạt lở xảy ra thì khó thoát nạn. Ở đây chúng tôi không ngày nào ăn ngon, ngủ yên" - bà Lê Thị Quy lo lắng.

Trước nguy cơ sạt lở tại núi Chợ Bùi, ông Nguyễn Văn Đệ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An, đã yêu cầu địa phương phải cảnh báo sớm và thường xuyên đến các hộ dân, để họ chủ động đề phòng. Địa phương cần chuẩn bị đầy đủ điều kiện cần thiết, vận động và giúp đỡ di dời người dân đến nơi an toàn khi mưa kéo dài và có nguy cơ sạt lở.

"Khi phương án di dời dân tới khu tái định cư mới chưa thực hiện được thì việc bảo đảm an toàn tính mạng, tài sản cho bà con là ưu tiên hàng đầu" - ông Đệ nhìn nhận. 

(Còn tiếp)