Năm 2024, sầu riêng là một trong những ngành hàng tăng trưởng ấn tượng nhất nhưng bước sang năm 2025, cú sốc về vàng O (chất xử lý sau thu hoạch) và cadimi (nhiễm trong quá trình canh tác) khiến cho giá trị xuất khẩu mặt hàng này trong tháng 1 chỉ còn 31,3 triệu USD, giảm đến 73% so với cùng kỳ năm ngoái.
Cú sốc sầu riêng
Đặc biệt, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc, thị trường quan trọng nhất của loại quả này giảm tới 80%, chỉ đạt 3.500 tấn tính đến giữa tháng 2. Nguyên nhân là do Trung Quốc siết chặt kiểm tra chất vàng O trên sầu riêng. Khi làm thủ tục xuất nhập khẩu, phía Trung Quốc sẽ lấy mẫu, kiểm tra 100% lô hàng, nếu không có dư lượng chất vàng O mới được thông quan. Việc này làm kéo dài thời gian thông quan, gia tăng nguy cơ hư hỏng hàng hóa.
Tuyển chọn sầu riêng xuất khẩu Ảnh: AN NA
Không riêng gì Trung Quốc mà thị trường Đài Loan (Trung Quốc) mới đây cũng đã gia hạn lệnh kiểm tra từng lô hàng sầu riêng nhập khẩu từ Việt Nam đến ngày 30-4, sau khi phát hiện một số lô hàng không đạt tiêu chuẩn vào tháng 8 năm ngoái. Ngoài ra, Liên minh châu Âu (EU) cũng nâng tần suất kiểm tra sầu riêng Việt Nam từ 10% lên 20% do phát hiện tồn dư thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng cho phép.
Trong lúc xuất khẩu sầu riêng chưa hết khó, ngày 24-2, Văn phòng SPS Việt Nam, Bộ NN-PTNT công bố thông tin năm 2024, EU phát đi 5.268 cảnh báo mối nguy đối với nông sản thực phẩm toàn cầu, trong đó, Việt Nam có 114 cảnh báo chiếm 2,2% số cảnh báo và tăng gần gấp đôi năm 2023. Chưa hết, 2 tháng đầu năm 2025, EU phát đi 624 cảnh báo thì Việt Nam chiếm đến 16, tương ứng tỉ lệ 2,6%.
Trao đổi với Báo Người Lao Động ngày 25-2, TS Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cho biết xu thế nhiều quốc gia/vùng lãnh thổ gia tăng các biện pháp an toàn thực phẩm và an toàn dịch bệnh động thực vật (SPS) đối với nông sản thực phẩm và thủy sản nhập khẩu; xu thế sử dụng các sản phẩm an toàn, bảo đảm truy xuất nguồn gốc, sản phẩm khai thác hợp lý, sản phẩm hữu cơ, sản phẩm giảm phát thải, sản phẩm xanh… "So sánh với một số quốc gia, vùng lãnh thổ có điều kiện tương tự xuất khẩu nông sản, thực phẩm sang EU như Thái Lan, Indonesia, Malaysia,… thì con số 16 của Việt Nam là tương đối cao" - ông Nam cho hay.
Cũng theo đại diện Văn phòng SPS Việt Nam, có ý kiến cho rằng, khi kim ngạch xuất khẩu nông sản gia tăng thì cảnh báo tăng là câu chuyện bình thường. Tuy nhiên, theo số liệu thống kê từ năm 2020 đến hết năm 2024, Việt Nam xuất khẩu nông sản, thực phẩm từ 2,91 tỉ USD lên con số hơn 4,3 tỉ USD vào EU. Tuy nhiên, số lượng cảnh báo năm 2023 chỉ ở con số 67 thì đến năm 2024 lên con số 114, tăng gần gấp đôi. "Rõ ràng, dữ liệu này không thể tương quan thuận được. Phân tích sâu hơn về dữ liệu, chúng tôi thấy rằng, không có mối tương quan thuận giữa việc gia tăng giá trị xuất khẩu đồng nghĩa với việc gia tăng cảnh báo" - ông Ngô Xuân Nam nói.
Cùng với đó, Văn phòng SPS Việt Nam cũng nhận được thông báo của nhiều thị trường về thay đổi các biện pháp SPS như thị trường Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Úc - New Zealand…
Trong khi đó, sản xuất trong nước còn gặp khó khăn ở khâu kiểm soát như vùng trồng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón không đúng quy định; vẫn còn tồn tại sản phẩm vượt mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật cho phép; chưa tuân thủ các quy định của nhà nhập khẩu vì mức giới hạn tối đa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật đối với mỗi hoạt chất của mỗi sản phẩm là khác nhau; hay ở vùng nuôi thủy sản do lạm dụng kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản, môi trường nuôi bị ô nhiễm…; cơ sở đóng gói, sơ chế, chế biến chưa tuân thủ các biện pháp SPS về phụ gia thực phẩm, an toàn thực phẩm đối với bao bì, ghi nhãn hàng hóa…
Do đó, Văn phòng SPS Việt Nam cho biết sẽ tăng cường hỗ trợ DN đáp ứng quy định an toàn thực phẩm của thị trường EU nói riêng và các thị trường nói chung. Cùng với đó, đề nghị các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ chuỗi cung ứng, vùng nguyên liệu, các khâu sản xuất, các cơ sở sơ chế, chế biến, đóng gói, vận chuyển nhằm bảo đảm đáp ứng quy định về an toàn thực phẩm và an toàn dịch bệnh động, thực vật.
Ngoài ra, Văn phòng SPS Việt Nam sẽ tăng cường làm việc với các cơ quan, đơn vị liên quan về việc hướng dẫn tuân thủ các quy định mới, làm rõ việc truy xuất một số DN vi phạm nhưng chưa đầy đủ thông tin.
Phải có kế hoạch chuyển đổi
Theo ông Trần Ngọc Quân, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Bỉ và EU, để đưa nhiều hàng rau quả và gạo hơn vào siêu thị của EU, việc đầu tiên là sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng tiêu thụ nhiều tại siêu thị. Thứ hai là có biện pháp bảo quản hàng hóa tốt hơn và đặc biệt phải hạ được giá thành. Do hàng tiêu thụ tại siêu thị là hàng tương đối bình dân, dành cho người tiêu thụ phổ thông, nên cạnh tranh về giá vẫn ảnh hưởng rất lớn đến quyết định mua hàng của đa số người dân. Ví dụ, vải Việt Nam được đánh giá ngon, ngọt hơn hẳn các nước khác nhưng hàng không để lâu được, giá bán tại siêu thị trên 20 euro/kg, trong khi vải các nước khác quả nhỏ hơn, hạt to hơn, hơi chua, vỏ dày, để được lâu, giá tại siêu thị dao động quanh mức 8-10 euro/kg - và đây cũng là mức giá cao tại siêu thị - tương đương với giá cherry.
Đặc biệt theo Tham tán Trần Ngọc Quân, kiểm soát dư lượng đang là thách thức lớn để một số mặt hàng nông sản của Việt Nam vào thị trường EU. Trong năm 2024, bước sang năm thứ tư thực hiện Thỏa thuận Xanh, EU đã ban hành nhiều chính sách tác động trực tiếp đến hàng hóa nhập khẩu. Đáng chú ý là Chiến lược "Từ trang trại đến bàn ăn", chống phá rừng EUDR, Kế hoạch hành động Kinh tế tuần hoàn mới, các chính sách về đa dạng sinh học…. Mặc dù Ủy ban châu Âu nhiệm kỳ mới đã có một số điều chỉnh linh hoạt hơn, kéo dài thời gian chuyển đổi nhưng về lâu về dài, EU vẫn sẽ thúc đẩy áp dụng các quy định này.
Thương vụ Việt Nam tại Bỉ và EU khuyến cáo các DN không nên thấy EU linh hoạt hơn trong các quy định bền vững mà cho rằng các quy định này sẽ không được thực hiện để từ đó không có kế hoạch chuyển đổi thích hợp. Việc EU điều chỉnh linh hoạt là để DN các nước có kế hoạch chuyển đổi từng bước, đáp ứng tốt các quy định của EU.
Trong khi đó, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc đang dần hồi phục nhưng vẫn chưa đạt như cùng kỳ năm ngoái. "Chúng ta có thể học tập kinh nghiệm từ Thái Lan. Họ có cơ quan đầu mối phụ trách vấn đề này là FDA Thái Lan để giải quyết vấn đề từ việc làm rõ nguồn gốc vàng O, kiểm soát vàng O để lấy lại niềm tin của thị trường" - ông Nguyên nói.
Doanh nghiệp tăng cường kiểm tra tại vườn
Ông Hoàng Mạnh Cường, Giám đốc kinh doanh Công ty TNHH Vinaxo (Tiền Giang) chuyên xuất khẩu trái cây chế biến, cho biết EU là thị trường chính của DN và đang tăng trưởng rất tốt bởi khách hàng rất yêu thích trái cây nhiệt đới từ Việt Nam. Tuy nhiên, đây là một thị trường yêu cầu rất khắt khe. Hiện tại, các sản phẩm xuất khẩu sang thị trường này phải kiểm nghiệm 800 các chỉ tiêu liên quan đến thuốc bảo vệ thực vật. Nhà máy phải đạt chứng nhận BRC (là một tập hợp các tiêu chuẩn quốc tế được đưa ra bởi Hiệp hội Bán lẻ Anh) loại A và sắp tới là chứng nhận ESG về phát triển bền vững.
Mới đây, DN còn phát triển thêm dòng sản phẩm tươi như: thanh long, xoài, măng cụt, chôm chôm, ổi, chanh dây,… xuất khẩu bằng đường hàng không khi nhận thấy nhu cầu từ thị trường cao EU qua các hội chợ, triển lãm quốc tế. "Kinh nghiệm của chúng tôi là phải kiểm soát hàng hóa chặt chẽ từ nhà vườn, đóng gói để đáp ứng quy định của thị trường. Đây cũng là ngách rất tốt cho DN" - ông Cường nhận xét.
Xu hướng tăng hàng rào kỹ thuật
Cũng theo ông Đặng Phúc Nguyên, xu thế chung của các nước nhập khẩu là tăng hàng rào kỹ thuật với mục tiêu bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, sản xuất nội địa. Trung Quốc trước kia được xem là thị trường dễ tính nhưng nay ngày càng khắt khe. Còn EU là thị trường tiên phong nâng các tiêu chuẩn, không chỉ về an toàn thực phẩm mà còn phát triển bền vững. Có nhiều quy định rất khó để thực hiện, không chỉ với Việt Nam mà cả các nước phát triển. "Có một số hoạt chất trong thuốc bảo vệ thực vật bị EU cấm nhưng ở khâu trồng trọt sâu bệnh rất nhiều không có thuốc an toàn thay thế. Điều này cũng có nghĩa là sản phẩm đó phải tạm dừng xuất khẩu cho đến khi có giải pháp xử lý" - ông Nguyên nói.
và quét mã QR
Bình luận (0)