Xét tặng giải thưởng, danh hiệu: Cứng nhắc sinh ra bất cập

Không chỉ các văn nghệ sĩ, những người trong cuộc, mà nhiều nhà quản lý cũng cho rằng một số quy chế trong thông tư hướng dẫn xét tặng giải thưởng và các danh hiệu nghệ sĩ hiện hành không chỉ cứng nhắc, thiếu rõ ràng mà không còn phù hợp với thực tế hôm nay.

Ở lĩnh vực âm nhạc, nơi các nghệ sĩ được biết đến nhiều nhất và tốn nhiều giấy mực của báo chí nhất, thời gian gần đây, nhạc sĩ Cát Vận đã phải thốt lên trước đông đảo báo giới: Việc xét giải bộc lộ quá nhiều nhược điểm, không ai trao giải như ở Việt Nam. Theo nhạc sĩ này, “những người tự trọng không ai làm như vậy!”.

Không chỉ nhạc sĩ Phạm Tuyên mà nhiều nghệ sĩ khác, như nhạc sĩ Hoàng Hà, nhạc sĩ Nguyễn Lân Tuất, nghệ sĩ Bùi Công Duy, ca sĩ Quang Lý, ca sĩ Trọng Tấn, ca sĩ Anh Thơ... cũng đều không có tên trong danh sách đề nghị xét giải năm nay. Lý do mà những người có trách nhiệm đưa ra thường không thuyết phục.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên không nộp hồ sơ; nhạc sĩ Hoàng Hà, nhạc sĩ Nguyễn Lân Tuất, nghệ sĩ Bùi Công Duy không có đủ số phiếu cần thiết. Ca sĩ Quang Lý không đủ huy chương; còn các ca sĩ trẻ Anh Thơ, Trọng Tấn không đủ thời gian cống hiến… Trong khi nhắc đến tên những nghệ sĩ này, ai cũng công nhận tài năng và sự cống hiến cho nghệ thuật của họ.

 

Thông tư 06 của Bộ Văn hóa -Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) quy định. Ngoài tiêu chí giải thưởng, huy chương trong nước và quốc tế, phải có ít nhất 15 năm hoạt động nghệ thuật đối với NSƯT và 20 năm đối với NSND. Điều đó có nghĩa là họ phải phấn đấu nhiều năm nữa, tham dự nhiều liên hoan, hội diễn hơn nữa, các nghệ sĩ mới đủ thâm niên cũng như huy chương để nhận giải. GS-NSND Trung Kiên, nguyên thứ trưởng Bộ VH-TT-DL, người được mời vào hội đồng xét giải cấp cơ sở trong lĩnh vực âm nhạc khi trao đổi với Báo Người Lao Động đã thẳng thắn: Danh hiệu phải được tôn vinh khi người ta còn sung sức chứ không phải đến khi già rồi mới trao cho họ. Chẳng hạn ca sĩ Trọng Tấn, ngay từ khi đi học đã đoạt nhiều giải thưởng, có nhiều cống hiến cho âm nhạc nên cần phải ghi nhận, động viên. Nghệ sĩ kỳ cựu này cũng cho rằng quy chế là một chuyện nhưng tài năng xuất sắc như Trọng Tấn, Bùi Công Duy… thì phải ghi nhận công lao đóng góp. Thời gian tới, cần phải đưa vấn đề đó ra và Bộ trưởng Bộ VH - TT - DL cần phải có ý kiến.

Không ít nghệ sĩ cũng thống nhất với quan điểm này và cho rằng nếu đã nhất nhất theo quy chế thì cần gì phải có hội đồng.

Quy định cứng nhắc về số huy chương đã khiến nhiều nghệ sĩ tài năng bị loại khỏi danh sách xét giải nhưng với nhiều nghệ sĩ là lãnh đạo các trưởng, phó đoàn nghệ thuật địa phương thì cơ hội có giải thưởng luôn mở rộng. Trong danh sách NSƯT được xét giải năm nay có rất nhiều cái tên không chỉ khán giả mà ngay cả người trong nghề cũng cảm thấy xa lạ. Theo NSND Trung Kiên, nghệ sĩ nhất định phải là người làm nghệ thuật chứ không phải chỉ cống hiến cho đủ thời gian, đủ số huy chương ở các hội diễn, với những người này có thể xét tặng họ huy chương chứ không phải danh hiệu nghệ sĩ.

Đợt xét giải thưởng đầu tiên từ năm 1984 chỉ có trên 100 NSƯT, nhưng từ năm 1993 trở lại đây, con số này luôn gấp 3, thậm chí có đợt phong tặng tới gần 400 NSƯT. Điều này xem ra khá mâu thuẫn khi nền nghệ thuật Việt Nam đang được đánh giá là thiếu tài năng nổi trội. Vậy nên, tiêu chí huy chương, giải thưởng liệu có đặt nặng vấn đề thành tích hay không khi mà chất lượng các hội diễn, liên hoan không đồng đều, chưa kể tình trạng “mưa huy chương” chia đều cho các tỉnh?

Một bất cập nữa là quy định người xét đặc cách phải có đủ 100% số phiếu của các thành viên trong hội đồng các cấp mới được công nhận. Ông Nguyễn Hải Anh, Vụ trưởng Vụ Thi đua - Khen thưởng, Bộ VH-TT-DL, cho biết nghệ sĩ Bùi Công Duy tuy được xét đặc cách nhưng vẫn trượt danh hiệu NSƯT vì không đủ 100% phiếu bầu.

Còn nhạc sĩ Phạm Tuyên, dù Hội Âm nhạc Hà Nội đã nhiều lần có công văn đề nghị Bộ VH-TT-DL xét đặc cách Giải thưởng Hồ Chí Minh cho ông nhưng vẫn bị từ chối vì lý do cứng nhắc “công văn không phải là hồ sơ”. Nhiều nghệ sĩ bức xúc, đã là đặc cách thì không cần thiết phải bầu bán. Nhạc sĩ Văn Dung, Phó Chủ tịch Hội Âm nhạc Hà Nội, thẳng thắn: “Tại sao xét giải cho nghệ sĩ lại phải có ý kiến bầu chọn?”.