Ăn và hấp thụ

Cơ thể hấp thụ dưỡng chất như thế nào? Câu hỏi đó đang được các nhà khoa học nghiên cứu về thực phẩm, đặc biệt là về khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể, tìm lời đáp.

Toni Steer, một nhà dinh dưỡng học thuộc Trung tâm Nghiên cứu về dinh dưỡng (Medical Research Council Human Nutrition Research Centre) ở Cambridgeshire (Anh), cho biết: “Chúng ta không thể hấp thụ hoàn toàn tất cả mọi thứ chúng ta ăn! Mỗi loại thực phẩm chứa một lượng dưỡng chất nhất định nhưng mức chất dinh dưỡng mà cơ thể thật sự hấp thụ được có thể ít hơn. Khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể cho chúng ta biết lượng chất dinh dưỡng trong một loại thực phẩm được hấp thụ”.

Cũng theo bà Steer: “Đối với những người thiếu vitamin hoặc khoáng chất hoặc sống ở những nước đang phát triển, nơi chế độ dinh dưỡng còn kém, thì việc nghiên cứu về khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể sẽ đem lại rất nhiều lợi ích”.

Thói quen ăn uống

Cơ thể cần được cung cấp chất sắt vì thiếu sắt có thể dẫn đến bệnh thiếu máu và dễ mắc phải các bệnh nhiễm trùng. Tuy nhiên, cách chúng ta bổ sung chất sắt cho cơ thể có thể ảnh hưởng đến lượng chất sắt được hấp thụ, Richard Faulks, nhà nghiên cứu cao cấp của Viện Nghiên cứu thực phẩm (Institute of Food Research) ở Norwich, cho biết như thế.

Những loại thịt màu đỏ chứa một loại sắt rất dễ hấp thụ cho cơ thể. Tương tự như vậy, những loại rau giàu sắt như rau bina (spinach) cũng có thể bổ sung chất sắt dù loại sắt có trong rau này không dễ hấp thụ như loại sắt có trong thịt. Song có một điều rất thú vị là nếu bạn ăn rau bina và uống một ly nước cam ép thì mọi việc sẽ khác.

Ông Faulks giải thích: “Vitamin C có trong nước cam sẽ biến đổi loại sắt có trong rau bina sang tình trạng không oxy hóa, và như thế sẽ dễ hấp thụ vào cơ thể hơn. Ở một mức độ nào đó, bạn có thể điều chỉnh các hóa chất trong dạ dày và ruột bằng việc kết hợp các loại thức ăn với nhau”.

Ngược lại, theo giải thích của tiến sĩ Steer, trà và cà phê có chứa các hợp chất có tên gọi là phenols có thể ngăn chặn việc hấp thụ sắt. Vì thế, chúng ta không nên uống trà hay cà phê khi ăn các thức ăn giàu sắt.

Ăn sống hay nấu chín?

Cà chua chứa lycopene, một loại chất chống oxy hóa. Chất chống oxy hóa có khả năng trung hòa các gốc tự do gây lão hóa, đột quị và bệnh tim. “Nếu cà chua tươi có tổng lượng chất chống oxy hóa là khoảng 80, thì khi bạn nấu hoặc đóng hộp, lượng chất chống oxy hóa này có thể tăng gấp 5-6 lần. Đó là vì lycopene trong cà chua tươi đã chuyển hóa thành một dạng lycopene dễ hấp thụ hơn” - tiến sĩ Catherine Collins, một chuyên gia dinh dưỡng, giải thích.

Tiến sĩ Collins cũng cho biết tương tự như thế cà rốt khi nấu chín thì beta-carotene - cũng là một thành phần có khả năng chống oxy hóa - sẽ trở nên dễ hấp thụ hơn vì khi khi đó các màng tế bào đã bị phá vỡ.

Béo hay không béo?

Dầu và nước cũng có thể thay đổi khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể. Ông Faulks nói: “Để hấp thụ các chất dinh dưỡng hòa tan được trong mỡ, bạn cần phá vỡ cấu trúc tế bào của chúng, chuyển chúng thành những thành phần háo mỡ trong ruột để được hấp thụ dễ dàng”.

Lutein là một ví dụ. Một vài bằng chứng cho thấy chất lutein - có trong rau bina (spinach) và các loại rau xanh khác như cải xoăn, bông cải xanh và đậu - có khả năng ngăn chặn hoặc làm chậm quá trình thoái hóa tế bào do tuổi tác - nguyên nhân chính dẫn đến mù mắt. “Lutein thật sự được hấp thụ hiệu quả hơn khi được ăn kèm với một ít mỡ hoặc dầu. Chất béo giúp hòa tan lutein vào các axit béo để dễ hấp thụ hơn” - tiến sĩ Steer cho biết.

Ông Faulks tin rằng: “Một khi chúng ta bắt đầu hiểu và có thể kiểm soát lượng chất dinh dưỡng được phân phối trong cơ thể, chúng ta có thể làm ra những sản phẩm đáp ứng được những nhu cầu và khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cơ thể”.

Tuy nhiên, theo tiến sĩ Steer, đây là một lĩnh vực phức tạp vì những chất dinh dưỡng khác nhau có khả năng tương tác khác nhau. “Lâu nay, ngũ cốc dùng trong bữa sáng đã được bổ sung thêm chất sắt. Tuy nhiên, trong ngũ cốc có chứa phytates - một thành phần trữ năng lượng - có trong các loại ngũ cốc tinh và có khả năng ngăn chặn sắt hấp thụ vào cơ thể. Và canxi có trong sữa cũng có thể ngăn chặn sự hấp thụ sắt. Vì thế, khi ăn ngũ cốc cùng với sữa thì vô tình bạn đã làm cho việc hấp thụ sắt càng khó khăn hơn”.

Trò chơi ghép hình

Các nhà khoa học đưa ra nhiều quan điểm khác nhau xoay quanh vấn đề kết hợp các loại thực phẩm, có người đồng ý nhưng cũng có nhiều ý kiến phản đối.

Khi nấu chín cà chua để tăng thành phần chống oxy hóa, chúng ta lại làm giảm lượng vitamin C có trong cà chua, còn khi thêm chất béo vào rau xanh để lutein dễ hấp thụ hơn thì lượng cholesterol ăn vào sẽ tăng. Các chuyên gia cho biết việc kết hợp các loại thực phẩm với nhau không phải lúc nào cũng tốt cho cơ thể. Dùng quá nhiều vitamin và khoáng chất cũng có thể gây nguy hiểm cho cơ thể.

Những nghiên cứu vẫn đang được tiếp diễn, và càng hiểu nhiều về cách cơ thể hấp thụ chất dinh dưỡng, con người càng có thể thiết lập những chế độ dinh dưỡng tốt hơn. “Điều quan trọng là chúng ta hiểu được quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể và hiểu được cơ thể cần bao nhiêu chất dinh dưỡng để phòng một số bệnh nhất định, đồng thời tránh những tác dụng có hại. Và hiểu biết về khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể thật sự là một mảnh ghép quan trọng của quá trình nghiên cứu về dinh dưỡng”- tiến sĩ Steer cho biết.