Cẩn trọng với viêm xương khớp

Gọi là viêm xương khớp (VXK) vì có hiện tượng viêm xảy ra ở các khớp như khớp gối, háng, ngón tay chân, bàn tay chân, gót chân, cột sống… Còn gọi thoái hóa khớp vì có tổn thương cơ bản là tình trạng thoái hóa sụn khớp.

Cơ chế gây viêm

Sụn khớp là phần cấu tạo quan trọng của khớp và là lớp mô bao lấy đầu xương. Nhờ sụn khớp đóng vai trò như lớp đệm bảo vệ, giúp giảm chấn động, tránh sự cọ xát 2 đầu xương của khớp, giúp khớp vận động dễ dàng. Khi bị VXK có 2 bệnh lý xảy ra: một là phản ứng viêm thường xảy ra ở khớp, gây đau đớn có khi không chịu nổi; hai là các phản ứng viêm kéo dài đưa đến tổn thương thứ phát như viêm nang hoạt dịch phản ứng gây rối loạn thoái hóa ở khớp và cuối cùng là mất chức năng ở khớp làm cho người bệnh mất khả năng vận động.

Nếu nghi ngờ bị viêm xương khớp, tốt nhất nên đến bác sĩ chuyên khoa để được định bệnh.Ảnh: Tấn Thạnh

Viêm là phản ứng của cơ thể tìm cách loại trừ tác nhân gây viêm. Trong VXK, tác nhân gây viêm chính là các sản phẩm sinh ra từ rối loạn thoái hóa khớp. Để loại trừ tác nhân gây viêm, cơ thể sản sinh những chất sinh học như histamin, prostaglandin, leucotrien… làm cho chỗ viêm có triệu chứng sưng, nóng, đỏ, đau và nhất là lôi cuốn các tế bào bạch cầu đến để “dọn sạch” tác nhân gây viêm. Trong phản ứng viêm gây đau như thế, người ta quan tâm đến sự xuất hiện các chất sinh học gây viêm, đặc biệt là các prostaglandin. Bởi nếu ngăn chặn sự xuất hiện các prostaglandin gây viêm (phân biệt với prostaglandin bảo vệ niêm mạc dạ dày), tức ức chế sự sinh tổng hợp chất sinh học này trong cơ thể, sẽ khống chế được viêm và làm giảm đau do viêm.

Thuốc và thực phẩm chức năng

Đối với VXK, để trị đau và viêm, người ta phải dùng các thuốc chống viêm giảm đau. Thuốc được khuyến cáo dùng đầu tiên là paracetamol nhưng chỉ hiệu quả khi VXK mức độ nhẹ. Khi bị đau từ trung bình trở lên, người ta bắt buộc dùng thuốc chống viêm không steroid (non-steroid anti-inflamatory drugs, viết tắt NSAID). Thuốc NSAID cổ điển như aspirin, diclofenac, ibuprofen… có tác dụng chống viêm giảm đau tốt nhưng lại gây nhiều tác dụng phụ có hại, đặc biệt là đau dạ dày, làm cho loét, thậm chí gây xuất huyết tiêu hóa.

Trong chữa trị VXK, có khi bác sĩ cho dùng thuốc glucocorticoid (gọi tắt corticoid) tiêm vào khớp. Lưu ý, đây là chỉ định cần rất thận trọng, phải được bác sĩ tiêm đúng cách, vô trùng, đúng thời gian của liệu trình nhằm làm giảm phản ứng viêm quá trầm trọng ở khớp, làm giảm sự tăng sinh màng hoạt dịch. Bác sĩ chỉ định tiêm corticoid phải cân nhắc rất kỹ, nếu lạm dụng và tiêm không đúng sẽ bị các tai biến rất nặng nề: nhiễm trùng khớp, hoại tử xương, thủng gân, teo da, teo cơ…

Bên cạnh dùng thuốc để chống viêm giảm đau, trong chữa trị VXK, người ta còn dùng thuốc hoặc chế phẩm làm chậm và hạn chế sự thoái hóa sụn khớp. Hiện nay, do các thuốc chính thức trị VXK dễ gây tác dụng phụ có hại nên người ta có khuynh hướng tìm các hợp chất thiên nhiên như glucosamin, chondroitin và collagen để hỗ trợ trị VXK. Cần lưu ý, các sản phẩm vừa kể chỉ “hỗ trợ” chứ không dùng đơn thuần trị hoặc thay thế thuốc trị VXK bởi chúng thường là thực phẩm chức năng (TPCN). Mà nếu là TPCN, theo quy định của ngành y tế, trên nhãn, bao bì của chúng bắt buộc phải ghi rõ: “Đây không phải là thuốc và không được dùng để thay thế thuốc”.

Đôi điều lưu ý

Người đau và sưng ở các khớp và nghi ngờ mình bị VXK cần lưu ý:

- Tốt nhất nên đến bác sĩ chuyên khoa chấn thương chỉnh hình để được thăm khám. Có bác sĩ khám trực tiếp, xác định nguyên nhân sẽ cho hướng điều trị thích hợp. Bởi như đã nói, có hơn 100 loại bệnh cơ xương khớp và chỉ có bác sĩ thăm khám trực tiếp mới xác định được bệnh để không có sự nhầm lẫn (nếu người bệnh không phải bị bệnh VXK mà là bệnh viêm đa khớp dạng thấp thì cách chữa trị hoàn toàn khác).

- Nếu được bác sĩ khám ghi đơn thuốc, phải dùng đúng, dùng đủ (không dư, không thiếu) các thuốc ghi trong đơn và thực hiện tốt các lời chỉ dẫn.

- Đừng xem quảng cáo trên các phương tiện truyền thông hoặc nghe lời mách bảo của người không thuộc giới chuyên môn mà dùng thuốc hoặc chế phẩm nào đó ngoài các thuốc mà bác sĩ đã chỉ định dùng.

- Khi đang dùng thuốc, nếu bị phản ứng bất thường (có thể bị phản ứng có hại) thì nên ngưng ngay thuốc và tái khám để bác sĩ cho hướng xử trí.

- Không tự ý thay đổi thuốc hoặc dùng thêm thuốc tây y, y học cổ truyền hay TPCN mà không hỏi ý kiến của bác sĩ điều trị.