Coi chừng ngộ độc mật cá

Mật cá thường được dùng là: cá trắm cỏ, cá ét mọi, cá mè hôi và cá hố. Tuy nhiên, sau khi nuốt mật cá từ vài phút đến vài giờ, đa số phải vào bệnh viện cấp cứu. Những bệnh nhân đến Bệnh viện Chợ Rẫy có các triệu chứng sau đây:

* Nặng nhất là suy thận cấp ở đa số bệnh nhân, đều vô niệu (không có nước tiểu) hay thiểu niệu (nước tiểu ít hơn 50 ml/24 giờ), phải chạy thận nhân tạo cấp cứu, có một bệnh nhân tử vong. Còn lại, chức năng thận phục hồi sau vài ngày đến vài tuần trên tất cả các bệnh nhân. Kết quả sinh thiết cho thấy có hoại tử ống thận cấp, cầu thận và mạch máu bình thường. Một số khác bị phù ngoại biên, phù phổi hoặc phù toàn thân.

* Về tiêu hóa: buồn nôn (ói), nôn mửa, tiêu chảy, xảy ra ngay sau khi nuốt mật (từ vài mươi phút đến vài giờ) do tác dụng trực tiếp của mật.

* Về gan: tất cả các bệnh nhân đều có vàng da, vàng mắt, với tăng transamiase và bilirubin, nhưng suy gan không hồi phục chỉ xảy ra trên một bệnh nhân và đã tử vong.

* Co giật toàn thân, xảy ra một ngày sau khi nuốt mật cá, có hai trường hợp co giật nhiều ngày sau khi chạy thận nhân tạo. Không để lại di chứng thần kinh.

* Trên tim, nhịp chậm xoang, nhưng hồi phục hoàn toàn sau đó.

Độc tố trong mật cá là Cyprinol sulfat, một acid mật C27, gây độc với ba dạng: tại các cơ quan nội tạng, cơ quan sinh sản và máu. Mặc dù ngộ độc các loại cá khác nhau, nhưng bệnh cảnh lâm sàng tương tự nhau, phù hợp với cùng một loại độc tố.

Hòa tan độc tố trong ether hay ethanol đều không thay đổi, cho thấy nó không phải là một protein hay lipid. Độc tố rất bền đối với nhiệt, vì vậy nạn nhân cũng bị ngộ độc sau khi ăn mật cá đã nấu chín.

Độc tố chỉ có trong mật, gan và tụy của cá; không có trong thịt cá (khác với cá nóc, độc tố có cả trong thịt cá). Đặc biệt chỉ thấy trong mật cá nước ngọt chớ không có trong cá nước mặn.

Tác dụng độc không phải luôn luôn xảy ra mà chỉ khi nuốt túi mật lớn hoặc nhiều túi mật mới gây ngộ độc.

Để phòng ngừa ngộ độc khi ăn cá phải chọn cá tươi, không bị dập mật, bể (vỡ) bụng, khi làm cá phải khéo léo bóc bỏ trọn bộ đồ lòng (nhất là cá lớn); nếu mật cá bị vỡ thì phải rửa cá nhiều lần cho thật sạch hoặc cắt bỏ phần đã bị dính mật (màu xanh lá cây đậm) trên bụng cá.