Đừng xem thường rối loạn tâm lý trẻ em!

Bệnh viện Tâm thần TPHCM mỗi tháng tiếp nhận gần 1.000 lượt bệnh nhi bị rối loạn tâm lý đến khám và điều trị, con số này tăng 60% so với năm 2001. Đáng lưu ý là tại hai bệnh viện nhi đồng của TP đã tiếp nhận cấp cứu 20 trẻ tự tử trong tình trạng nặng.

Nhiều yếu tố gây rối nhiễu tâm lý

Những chuyên gia tâm lý cho biết ngay khi vừa chào đời trẻ đã có nhiều nguy cơ bị rối loạn tâm lý do các yếu tố: đột biến gien, thai nhi nhiễm những loại vi rút từ trong bụng mẹ hay ảnh hưởng của thuốc, hóa chất... Ngoài ra còn do những sang chấn trong sản khoa gây tổn thương não, màng não. Theo chuyên gia tâm lý Phan Thị Xuân Thảo Thuộc Khoa tâm lý Bệnh viện Nhi Đồng 1 thì trẻ sinh non dễ bị rối nhiễu tâm lý hơn những trẻ khác do bị cách ly mẹ khi vừa chào đời và chịu đựng nhiều cơn đau do phải tiêm thuốc mà không có mẹ bên cạnh vỗ về. Bác sĩ Thái Thanh Thủy, Trưởng Khoa Tâm lý Bệnh viện Nhi Đồng 2, cũng có cùng nhận định trên: “Đối với trẻ sinh non, nếu mẹ không biết cách chăm sóc rất dễ dẫn đến những rối nhiễu tâm lý vô tình”. Vì thế, ngoài những yếu tố do bẩm sinh, tâm lý của trẻ còn phụ thuộc rất nhiều vào sự quan tâm, chăm sóc của cha mẹ, người thân, thầy cô, bạn bè.

Bác sĩ Phạm Quỳnh Diệp, Trưởng Khoa Khám trẻ em Bệnh viện Tâm thần, cho rằng ở thời nào con người cũng chịu những tác động của xã hội từ ấu thơ cho đến cuối đời, nhưng trong cuộc sống hiện nay trẻ em phải chịu nhiều áp lực hơn, tâm lý trẻ dễ bị căng thẳng hơn. Cách cư xử của gia đình quyết định nhiều đối với sự hình thành nhân cách của trẻ. Sự quan tâm, nuông chiều thái quá hay thái độ hững hờ, lơ là của cha mẹ đối với con cái đều không tốt đối với trẻ. Đa số trẻ bị trầm cảm, tinh thần không ổn định được đưa đến Khoa Tâm lý Bệnh viện Nhi Đồng 1 vì cha mẹ quá “thương yêu”, trẻ cảm thấy bị ngột ngạt, không được tự do, bị áp đặt nhiều bởi người lớn, những nhu cầu hay ước muốn riêng của trẻ không được quan tâm. Từ đó, sinh hoạt của trẻ ngày càng nặng nề, tính tình trở nên lầm lì, ít nói.

Ở trẻ em chưa đến tuổi dậy thì, đặc biệt là trẻ chưa đi học thì chưa có nhiều xung đột đối với những mối quan hệ bên ngoài gia đình. Tuy nhiên, nguy cơ bị trầm cảm hay rối nhiễu tâm lý cũng không phải là thấp. Bố mẹ quá bận rộn, thường cãi nhau hay ly hôn dễ có những tác động không tốt đến tâm lý của trẻ. Sự thay đổi chỗ ở thường xuyên cũng làm tinh thần trẻ bị xáo trộn.

Rối loạn ngôn ngữ - dấu hiệu bất ổn dễ nhận thấy

Những biểu hiện rối loạn tâm lý thường khác nhau ở từng lứa tuổi. Theo bác sĩ Thái Thanh Thủy, đối với trẻ dưới 3 tuổi, rối loạn ngôn ngữ là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất. Ngoài ra, trẻ quá hiếu động, quấy đêm, tiểu dầm, có biểu hiện động kinh, chán ăn hoặc không biết nhai, thường cắn móng tay, tự nhổ tóc, sợ cả những vật bình thường... cũng là triệu chứng rối loạn tâm lý. Chuyên gia tâm lý Nguyễn Xuân Điệp, Khoa Tâm lý Bệnh viện Nhi Đồng 2, cho biết trẻ quá ngoan, ít khóc, khi người lớn trò chuyện không nhìn vào mắt, không có phản ứng, gương mặt không biểu cảm hay khi giao tiếp chỉ dùng tay (thường nhất là ngón trỏ) cũng có nguy cơ tâm lý không phát triển bình thường. Đa số cha mẹ thường nghĩ đó là những hành vi rất bình thường ở trẻ nhỏ nên lơ là với việc điều trị. Hoặc đối với trẻ bị rối loạn ngôn ngữ, các bậc cha mẹ cũng chỉ nghĩ do trẻ chậm nói và chờ đợi đến lúc trẻ biết nói, do đó mà trẻ không được điều trị kịp thời. Chuyên gia Nguyễn Xuân Điệp còn cho rằng nếu không được điều trị thì 50% trẻ sẽ bị chậm phát triển trí tuệ, chậm phát triển tâm thần vận động, thậm chí mắc những bệnh tâm thần nặng hơn. Trẻ em nam có nguy cơ bị rối loạn tâm lý cao gấp 3-4 lần trẻ nữ.

Phan Nhất Phương

Bác sĩ Lê Quốc Nam - Trưởng Phòng Chỉ đạo tuyến Bệnh viện Sức khỏe & Tâm thần TPHCM:

Rối loạn tâm lý có thể dẫn đến trầm cảm

. Phóng viên: Rối loạn tâm lý có phải là một dạng trầm cảm không, thưa bác sĩ?

- BS Lê Quốc Nam: Nó không phải là một hình thức của trầm cảãm, nhưng có thể là điều kiện dẫn đến trầm cảm. Nghĩa là người bị rối loạn tâm lý có thể bị trầm cảm mà cũng có thể không.

. Làm sao nhận biết đang có tình trạng rối loạn trầm cảm ở một người nào đó?

- Trước hết, cần xác định trầm cảm là một rối loạn tâm thần thường gặp. Nó bao gồm nhiều triệu chứng nhưng hay gặp nhất là hiện tượng buồn bã một cách sâu sắc. Người trầm cảm luôn cảm thấy mệt mỏi, mất niềm tin và hy vọng. Cần nhận thức rằng trầm cảm không phải là sự yếu ớt, lười biếng mà là một rối loạn y khoa mang tính chất bệnh lý cần điều trị.

. Khả năng điều trị dạng rối loạn này như thế nào, thưa bác sĩ?

- Hiệu quả có thể trên 80% nếu người bệnh được phát hiện và điều trị sớm, đúng chuyên khoa.

. Một cuộc khảo sát gần đây của Trung tâm Thông tin & Giáo dục sức khỏe (Sở Y tế TPHCM) phối hợp với Trường Đại học Y Dược TP cho thấy có trên 20% học sinh THPT tại TP bị rối loạn trầm cảm. Bác sĩ nghĩ gì về con số này?

- Tỉ lệ này xấp xỉ tỉ lệ người trầm cảm trên thế giới do Tổ chức Y tế thế giới đưa ra. Nhưng đó là con số bao gồm cả người lớn, còn đối với lứa tuổi học sinh THPT mà bị trầm cảm ở tỉ lệ đó thì quả là đáng quan ngại.

. Xin cảm ơn bác sĩ.

Cao Tuấn thực hiện