Huyết khối âm thầm gây họa

Mới đây, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM tiếp nhận cứu chữa nữ bệnh nhân V.N.T (72 tuổi, ở tỉnh Long An) có tiền sử thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch sâu từ nhiều năm nay và phải dùng thuốc kháng đông để dự phòng tái phát. Trước khi nhập viện, bệnh nhân có một khoảng thời gian tự ý ngưng thuốc.

Nguy cơ tàn phế

Tại Khoa Cấp cứu, qua chụp CT scan mạch máu, các bác sĩ xác định bà bị huyết khối tái phát, phù chi dưới nhiều do huyết khối lan tỏa toàn bộ các tĩnh mạch sâu từ cẳng chân đến vùng chậu. Đặc biệt, tĩnh mạch chậu trái do bắt chéo với động mạch chậu và bị động mạch này chèn nên xơ teo và tắc hoàn toàn. Bà T. được chỉ định can thiệp nội mạch loại bỏ cục máu đông và nong bóng đặt stent để sửa chữa chỗ hẹp.

TS-BS Lê Phi Long, Phó trưởng Khoa Lồng ngực - Mạch máu Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, cho biết loét tĩnh mạch do huyết khối tĩnh mạch sâu chiếm tỉ lệ 70% - 80% trường hợp người bệnh loét chân mạn tính. Tình trạng này bắt nguồn từ sự tắc nghẽn dòng máu tĩnh mạch tại 2 chân. Theo thời gian, lưu lượng máu bị ứ đọng tại các tĩnh mạch ở chân càng lớn dẫn đến tình trạng căng cứng, phù nề chân. Về lâu dài, tình trạng này gây rối loạn chuyển hóa tại chỗ, loạn dưỡng, từ đó hình thành các vết lở loét.

Một ca khám bệnh huyết khối tĩnh mạch sâu tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM

Theo các bác sĩ, diễn tiến bệnh được chia thành nhiều mức độ với các biểu hiện tăng dần. Trong đó, đau chân, chuột rút, ngứa hoặc tình trạng giãn mao mạch... là những dấu hiệu ban đầu dễ nhận biết, báo hiệu sớm tình trạng phù chi dưới, loét tĩnh mạch do huyết khối tĩnh mạch sâu.

Phù chân, loét tĩnh mạch gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến người bệnh, không chỉ về sức khỏe mà còn là chất lượng cuộc sống, thậm chí là gánh nặng xã hội. Các vết loét không được chữa trị sẽ ngày càng lây lan, tăng nguy cơ bội nhiễm, dẫn tới những tình trạng nặng hơn như viêm mô tế bào lan rộng, hoại tử phải cắt cụt chân...

Ẩn họa ở phụ nữ mang thai

Tại các bệnh viện sản khoa trên địa bàn TP HCM, không ít trường hợp sản phụ thuyên tắc phổi do huyết khối tĩnh mạch được cứu sống kịp. Theo bác sĩ Tào Tuấn Kiệt, Khoa Gây mê Hồi sức Bệnh viện Từ Dũ (TP HCM), huyết khối tĩnh mạch sâu có thể gặp ở những sản phụ ít vận động.

Bệnh lý này liên quan việc hình thành cục máu đông trong các tĩnh mạch thường thấy ở chân, gây tắc nghẽn hoàn toàn hoặc một phần dòng máu trong lòng tĩnh mạch. Các yếu tố thuận lợi để bệnh phát triển như: tình trạng ứ trệ máu tĩnh mạch xảy ra ở 2 chân do tử cung có thai đè ép lên các tĩnh mạch làm cản trở dòng máu trở về tim, tổn thương mạch máu trong quá trình sinh, tình trạng tăng đông trong quá trình mang thai.

Giai đoạn mang thai và sau sinh dễ hình thành huyết khối tĩnh mạch. Cục huyết khối tĩnh mạch di chuyển về tim và đi đến phổi gây tắc mạch phổi, có thể gây nguy hiểm cho cả sản phụ và thai nhi, nên cần được phát hiện sớm để kịp thời điều trị.

Bác sĩ chuyên khoa II Bùi Văn Hoàng, Trưởng Phòng Kế hoạch Tổng hợp Bệnh viện Từ Dũ, thông tin tuy tỉ lệ mắc bệnh thuyên tắc phổi ở các mẹ bầu rất thấp, khoảng 0,25% - 0,1%, nhưng có thể tác động tới thai phụ cả trong giai đoạn mang thai lẫn sau sinh. Có một số yếu tố có thể dẫn đến nguy cơ mắc thuyên tắc phổi như: phụ nữ bị giãn tĩnh mạch nặng ở chân hay âm hộ; dùng thuốc tránh thai hoặc các liệu pháp estrogen; đái tháo đường thai kỳ; thai bị nhiễm trùng; cơ thể bị mất nước dẫn đến tình trạng không đủ lưu lượng máu; mắc chứng tiền sản giật hoặc có vấn đề sức khỏe liên quan huyết áp…

Cách phòng ngừa

Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Đức Chỉnh, Khoa Tim mạch can thiệp Bệnh viện Đại học Y Dược, chia sẻ hiện nay phương pháp điều trị phù chi dưới, loét tĩnh mạch do huyết khối tĩnh mạch sâu được chia thành 3 nhóm chính: Điều trị không dùng thuốc (thay đổi lối sống, tăng cường vận động, sử dụng các phương pháp hỗ trợ như vớ áp lực, băng ép); điều trị bằng thuốc (sử dụng thuốc kháng đông, có thể kết hợp thuốc tăng trương lực tĩnh mạch); điều trị bằng phẫu thuật (đặt stent, lấy huyết khối...).

Các phương pháp điều trị kể trên được áp dụng cho hầu hết ca bệnh. Đối với nhóm người bệnh là phụ nữ trong giai đoạn mang thai hoặc người bệnh ung thư, việc áp dụng phương pháp điều trị cần có sự chỉ định và theo dõi của bác sĩ chuyên khoa.

TS-BS Lê Phi Long nhấn mạnh kế hoạch phòng ngừa phù chi dưới, loét tĩnh mạch do huyết khối tĩnh mạch sâu có sự khác nhau, tùy thuộc yếu tố nguy cơ của người bệnh. Thay đổi chế độ sinh hoạt, sử dụng dụng cụ hỗ trợ như vớ áp lực, băng ép, dùng thuốc kháng đông theo đúng chỉ định của bác sĩ... là những "vũ khí chính yếu" trong điều trị phòng ngừa hội chứng hậu huyết khối do huyết khối tĩnh mạch sâu.

Giới chuyên gia sản khoa cũng khuyến cáo để tránh nguy cơ huyết khối tĩnh mạch trong quá trình mang thai, thai phụ nên sử dụng các loại vớ chuyên dụng cho phụ nữ mang thai - giúp giảm sưng và hạn chế quá trình hình thành huyết khối; thường xuyên vận động, đi lại để thúc đẩy quá trình lưu thông máu; nên uống nhiều nước và thực hiện các động tác căng cơ chân đơn giản.