Phân loại hen và điều trị

Phân loại

Hen (suyễn) được phân loại dựa trên các triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng và biểu hiện theo thời gian.

Hen được chia ra thành 4 mức độ:

Mức độ 1:

+ Đôi lúc xảy ra cơn hen ban ngày 1 lần trong tuần.

+ Cơn hen có thể xảy ra ban đêm 2 lần trong tháng.

+ Chức năng hô hấp (CNHH) bình thường giữa các cơn hen.

Mức độ 2:

+ Cơn hen ban ngày xảy ra nhiều hơn 1 lần trong tuần nhưng ít hơn 1 lần trong ngày.

+ Khó thở về đêm hơn 2 lần trong tháng nhưng ít hơn 1 lần trong tuần.

+ CNHH bình thường giữa các cơn hen.

Mức độ 3:

+ Tương đối kiểm soát được cơn hen.

+ Có triệu chứng hàng ngày.

+ Cơn hen ảnh hưởng đến hoạt động và giấc ngủ.

+ Khó thở về đêm ít nhất 1 lần trong tuần.

+ 60 % < FEV1 < 80 %  (FEV1: Thể tích khí thở ra tối đa trong giây đầu tiên).

Mức độ 4:

+ Khó thở liên tục.

+ Có triệu chứng hàng ngày.

+ Cơn hen nặng dần và xảy ra nhiều lần theo thời gian.

Điều trị

1. Mục tiêu điều trị:

- Thực hiện việc kiểm soát, săn sóc tốt cơn hen.

- Phòng ngừa cơn hen.

- Giữ CNHH gần mức bình thường.

- Giúp bệnh nhân sinh hoạt và vận động bình thường.

- Tránh những tác dụng phụ của thuốc điều trị.

- Ngăn ngừa sự phát triển của tắc nghẽn hô hấp không phục hồi.

- Tránh tử vong do hen.

2. Thuốc điều trị, bao gồm 2 nhóm: nhóm kiểm soát và nhóm cắt cơn.

. Nhóm kiểm soát, dùng dài hạn và hàng ngày để kiểm soát liên tục, không cho cơn hen xảy ra. Thuốc này bao gồm thuốc chống viêm (Corticoid) dạng hít hoặc chích và thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài.   Thuốc chống dị ứng cũng thường được dùng mặc dù không có hiệu quả kéo dài và không giúp cải thiện bệnh rõ rệt.

Loại Corticoid dạng hít hiện nay là thuốc thường dùng nhất trong nhóm kiểm soát.

Tác dụng phụ của Corticoid hít rất  ít, thường là tại chỗ, gồm có:

+ Xuất hiện nấm trong miệng và hầu họng.

+ Khàn tiếng.

+ Ho do kích thích.

Nên súc miệng bằng nước uống sau khi hít để không có hoặc làm giảm các tác dụng khó chịu này. Những  tác dụng phụ toàn thân không xảy ra khi sử dụng Corticoid dạng hít.

Ngày nay, Corticoid chống viêm được kết hợp với thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài và chứa trong một bình hít định liều duy nhất. Loại thuốc kết hợp này cho tác dụng hiệp đồng (nghĩa là làm tăng tác dụng của từng thành phần thuốc trong bình) nhờ tác động trên các mặt khác nhau của cơ chế sinh bệnh hen (là viêm và co thắt đường thở). Loại thuốc kết hợp này có hiệu quả điều trị cao hơn so với khi dùng đơn lẻ từng thành phần thuốc. Hiện nay, trên thị trường có dạng phối hợp Salmeterol + Fluticasone propionate (Seretide). Tác dụng phụ của dạng phối hợp này giống như tác dụng phụ của Corticoid hít và giãn phế quản tác dụng kéo dài. 

. Nhóm cắt cơn, gồm các thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh, có hiệu quả duy trì trong 4 đến 6 giờ. Tác dụng của các thuốc này thay đổi rất nhiều tùy theo cơ địa của mỗi người. Các thuốc này có thể sử dụng dạng uống và dạng hít. Các thuốc dạng hít được chứa trong các bình xịt định liều và cho hiệu quả tức thời. Để có hiệu quả cao, bệnh nhân phải biết sử dụng dụng cụ hít đúng cách. 

Các thuốc được sử dụng hiện nay là Salbutamol (Albuterol), Terbutaline, Fermoterol, Reproterol...

Tác dụng phụ là:  Tim đập nhanh. Run cơ. Hạ Kali máu.

Chỉ định điều trị

Theo 4 mức độ tùy vào phân bậc hen của bệnh nhân:

- Mức độ 1: Không sử dụng thuốc.

- Mức độ 2: Sử dụng Corticoid dạng hít phối hợp với thuốc cắt cơn khi có cơn hen xảy ra.

- Mức độ 3: Corticoid hít (200 – 1000 mcg) phối hợp với thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài.  

- Mức độ 4: Corticoid hít (> 1000 mcg) phối hợp với thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài. Nếu không kiểm soát được cơn hen, kết hợp thuốc phối hợp này với Corticoid uống và giãn phế quản tác dụng kéo dài loại uống.

Đây là những điều tổng quát cần biết trong điều trị và chỉ có thầy thuốc chuyên khoa mới có thể quyết định và lập chương trình điều trị thích hợp.