Siết chặt an toàn vắc-xin

Thiếu kiến thức và “ăn gian” vắc-xin

Trước đó, ngày 18-1-2013, sau khi có nhiều trẻ tử vong liên quan đến tiêm vắc-xin “5 trong 1” Quinvaxem, bộ trưởng Bộ Y tế đã có chỉ thị yêu cầu Sở Y tế các tỉnh, TP trực thuộc Trung ương tăng cường an toàn tiêm chủng và giám sát các phản ứng sau tiêm chủng. Chưa bao giờ sai sót trong tiêm chủng cho trẻ em lại xảy ra liên tục, trên diện rộng, thu hút sự chú ý của dư luận như hiện nay, yêu cầu bảo đảm an toàn tiêm chủng trở nên cấp thiết với từng gia đình, xã hội.

Về nguyên tắc, nếu thử nghiệm lắc cho thấy vắc-xin bị đông băng thì vắc-xin đó nhất thiết phải bị hủy bỏ, thế nhưng, một thông tin được Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) công bố năm 2012  về tình hình sử dụng vắc-xin và quản lý tiêm chủng dịch vụ cho biết gần 50% cán bộ quản lý cơ sở tiêm chủng vắc-xin dịch vụ không biết
vắc-xin nào có thể bị hỏng do đông băng.

Tháng 2-2012, sau sự cố tiêm vắc-xin hết hạn cho trẻ tại Trung tâm Dịch vụ tiêm phòng 131 phố Lò Đúc, Hà Nội (thuộc Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương), Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương thừa nhận Trung tâm Dịch vụ tiêm phòng của viện đã tiêm vắc-xin hết hạn cho 5 trẻ em. Hai cán bộ vi phạm quy trình an toàn đã bị kiểm điểm vì khi tiêm chủng đã không tư vấn, không cho phụ huynh xem vắc-xin, không kiểm tra kỹ hạn sử dụng được ghi trên vỏ hộp
vắc-xin.

Vụ việc nhân viên y tế tiêm thiếu vắc-xin ở Trung tâm Y tế dự phòng Hà Nội (một trong những điểm tiêm chủng có uy tín ở Hà Nội) bị phanh phui, lãnh đạo TP Hà Nội đã yêu cầu Sở Y tế tăng cường kiểm tra toàn diện hệ thống tiêm chủng vắc-xin trên địa bàn TP, đồng thời công khai các quy trình, quy định về tiêm chủng để người dân cùng giám sát, phát hiện và phản ánh các vi phạm. Thế nhưng chỉ ít ngày sau dư luận càng choáng váng với việc tiêm vắc-xin hết hạn cho trẻ ở Trung tâm Y tế dự phòng TP Tuy Hòa - Phú Yên. Đáng nói là nhiều trường hợp bị tiêm vắc-xin hết hạn tại đây chưa thể xác định tên tuổi, thời điểm tiêm vắc-xin vì trung tâm này không lưu hộp, vỏ lọ theo quy định của Bộ Y tế về an toàn tiêm chủng.

Không làm đúng quy trình

Các chuyên gia dịch tễ cho biết để quá trình tiêm chủng đạt hiệu quả, phải bảo đảm an toàn từ vắc-xin, hệ thống dây truyền lạnh, quá trình tiêm đến giám sát phản ứng sau tiêm. Tuy nhiên, thực hiện được tất cả các quy trình này là việc không đơn giản. Năm 2008, Bộ Y tế đã ban hành quy định về sử dụng vắc-xin, sinh phẩm y tế trong dự phòng và điều trị với những quy định về thực hành và bảo đảm an toàn tiêm chủng. Trong đó yêu cầu khám phân loại trước khi tiêm chủng gồm kiểm tra nhiệt độ, hỏi tiền sử để loại trừ những trường hợp có chống chỉ định; kiểm tra nhãn, hạn sử dụng vắc-xin; không hút sẵn vắc-xin vào bơm tiêm; theo dõi trẻ tối thiểu 30 phút sau tiêm; lưu vỏ vắc-xin, sinh phẩm y tế, bơm kim tiêm đã sử dụng tối thiểu 14 ngày sau tiêm… Ngoài ra, với các yêu cầu về đường tiêm, lịch tiêm, liều lượng, vị trí tiêm của từng loại vắc-xin, sinh phẩm y tế phải tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất đã đăng ký với Bộ Y tế hoặc theo quy định.

Dù đã có những quy định, hướng dẫn chi tiết nhưng thời gian qua, những yêu cầu tối thiểu để bảo đảm tiêm chủng được an toàn đang bị phớt lờ. Chị Trần Thị Hồi ở quận Hoàng Mai (Hà Nội) cho biết theo quy định trong mỗi tháng, phường thường tổ chức tiêm phòng miễn phí các loại vắc-xin cho trẻ vào một ngày nhất định. Trẻ nào đến thời điểm tiêm phòng sẽ được gửi giấy mời đến nhà. Trước khi tiêm chủng, nhân viên y tế thường khám phân loại, tuy nhiên vì quá đông nên việc này chỉ được thực hiện
chớp nhoáng.

Chọn hình thức tiêm chủng dịch vụ với hy vọng chất lượng vắc-xin ngoại sẽ tốt hơn và con trẻ sẽ được tiêm “nhẹ nhàng” hơn nhưng anh Hoàng Quốc Khánh ở quận Hai Bà Trưng (Hà Nội) cũng vẫn canh cánh nỗi lo tai biến. “Tại phòng tiêm, người ta cũng dán thông báo “ở lại theo dõi 30 phút sau tiêm” nhưng dường như tiêm xong tức là nhân viên y tế đã hoàn thành trách nhiệm, còn việc phụ huynh có ở lại hay không lại là chuyện khác!”- anh Khánh phản ánh. 

Trong khi đó, mặc dù tiêm vắc-xin tại nhà là hành vi bị cấm nhưng cả nhân viên y tế lẫn người dân đều bỏ qua trong lúc việc này tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro vì dụng cụ không bảo đảm vô trùng, nhất là không thể bảo đảm được phương tiện cấp cứu khẩn cấp nếu có tai biến nặng sau tiêm vắc-xin.

Đúng người, đúng việc, rõ trách nhiệm

Trước các sự cố liên quan đến vắc-xin, không ít phụ huynh cho rằng các cơ sở y tế cần có trách nhiệm hơn trong công tác tiêm chủng. Lâu nay, nhiều người cứ nghĩ rằng việc tiêm chủng là chuyện nhỏ, đơn giản nên ít chú ý, thậm chí dễ dàng bỏ qua những sơ suất của nhân viên tiêm chủng. Sau khi những hành vi không thể chấp nhận bị phanh phui, người dân mới chú ý hơn đến an toàn tiêm chủng. Nhiều ý kiến đề nghị làm rõ trách nhiệm của những người liên quan trong những “xì-căng-đan” vắc-xin vừa qua chứ không chỉ đơn giản là đổ lỗi cho nhau và trách nhiệm chỉ dồn về người trực tiếp tiêm vắc-xin.