Sốt rét có thể quay lại

- TS-BS Lê Thành Đồng, Viện trưởng Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TPHCM (Bộ Y tế): Xu hướng chung qua nhiều năm thì so với trước đây, bệnh sốt rét đã giảm rất nhiều. Nhưng sốt rét có thể quay trở lại, đặc biệt là ở các nước nghèo, các vùng kinh tế khó khăn, thuận lợi cho sốt rét tồn tại và phát triển nếu chúng ta không giải quyết được các yếu tố chuyên môn kỹ thuật như ký sinh trùng kháng thuốc, muỗi truyền bệnh kháng hóa chất. Thêm vào đó là các yếu tố về tính chất lao động, canh tác, tập quán sinh hoạt của các quần thể dân cư liên quan nhiều đến nguy cơ mắc bệnh.

* Hiện địa phương nào ở nước ta xuất hiện các nguy cơ cao như vậy?

Việc dân di cư tự do lớn lại không khai báo với chính quyền nơi đến cũng như nơi đi và lại thường ở trong rừng, xa cơ sở y tế nên y tế địa phương khó có kế hoạch bảo vệ. Hơn nữa, ở một số địa phương, cơ chế quản lý của chính quyền, hỗ trợ y tế trong phòng chống sốt rét cho đối tượng di dân tự do, bảo đảm mọi đối tượng đều được phòng chống sốt rét đã không thực hiện được.

Cụ thể, các vùng sốt rét lưu hành nặng như ở Bình Phước - có ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc xảy ra - là nơi có hiện tượng di dân biến động  lớn nhất hiện nay. Hầu như dân từ mọi miền đất nước đều có mặt ở khu vực này. Các nhóm dân này thường không khai báo nơi đi, nơi đến nên không được lập kế hoạch bảo vệ, phòng chống sốt rét. Đây cũng là nhóm có tỉ lệ mắc sốt rét cao nhất. Ký sinh trùng từ những đối tượng này có thể di chuyển đến nơi khác nếu chúng ta không giám sát, quản lý, điều trị.

* Vậy chúng ta cần làm gì để chủ động trước các nguy cơ trên?

- Với tình hình như đã nêu trên, đòi hỏi công tác phòng chống sốt rét ở nước ta phải quyết liệt hơn để vừa thực hiện các mục tiêu giảm mắc, giảm tử vong do sốt rét vừa ngăn chặn và loại trừ ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc. Cụ thể, cần khống chế, ngăn chặn sự gia tăng sốt rét thuộc các vùng trọng điểm như Bình Phước và một số điểm khác ở các tỉnh Lâm Đồng, Đồng Nai; giám sát, ngăn chặn không để sốt rét quay trở lại ở các địa phương không còn sốt rét lưu hành hoặc vùng sốt rét đã giảm thấp; ngăn chặn và loại trừ sốt rét kháng thuốc, sử dụng hóa chất mới thay thế hóa chất hoặc biện pháp phòng chống muỗi đang sử dụng hiện nay ở khu vực ven biển Nam Bộ.

Theo tôi, với tình hình sốt rét dai dẳng ở các vùng có điều kiện như trên, cùng với sự giao lưu, nếu chúng ta không kiểm soát, không tăng cường bảo vệ thành quả sau bao nhiêu năm đầu tư, phấn đấu đẩy lùi được sốt rét; không giám sát, phát hiện sớm các ca bệnh ở những vùng sốt rét đã giảm hoặc nhiều năm không có sốt rét nội địa thì sẽ khó tránh khỏi các vụ dịch và như tôi đã nói, sốt rét có thể trở lại. Điển hình trong thời gian gần đây, sốt rét đã gia tăng ở Bình Phước hay một số vụ dịch xảy ra ở Tuy Phong (Bình Thuận), huyện Nhà Bè (TPHCM).

* Những việc nào cần làm để ngăn nguy cơ dịch sốt rét bùng phát trở lại, thưa ông?

109 nước có sốt rét lưu hành Trên thế giới hiện có 109 nước có sốt rét lưu hành, hằng năm có khoảng 300-500 triệu người mắc và hơn 1 triệu người tử vong vì sốt rét. Ở Việt Nam, từ đỉnh cao là năm 1991 (144 vụ dịch sốt rét) thì nhiều năm qua không còn xảy ra dịch. Số bệnh nhân sốt rét từ trên 1 triệu người năm 1991, nay chỉ còn khoảng 50.000 người/năm; số người tử vong từ 4.646 trường hợp, nay chỉ còn vài chục. Phạm vi lưu hành bệnh đã thu hẹp, tập trung chủ yếu tại các tỉnh khu vực miền Trung, Tây Nguyên và các tỉnh Đông Nam Bộ, khu vực biên giới, vùng sâu, vùng xa.