Tăng năng lực sàng lọc bệnh truyền nhiễm cho y tế cơ sở

Bệnh lao tăng sau COVID-19

Sáng 3-8, hội thảo tổng kết dự án sàng lọc lao, COVID-19 và một số bệnh nhiễm trùng đường hô hấp phổ biến ở tuyến y tế cơ sở tại Việt Nam đã được tổ chức tại Hà Nội.

Theo PGS-TS Nguyễn Bình Hòa - Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Phó trưởng Ban Điều hành Chương trình lao quốc gia - hoạt động sàng lọc lao, COVID-19 và một số bệnh đường hô hấp phổ biến tại cơ sở ở Việt Nam được xuất phát từ ý tưởng sàng lọc đồng thời bệnh lao và COVID-19 có một số triệu chứng gần giống nhau sẽ mang lại nhiều lợi ích cho hoạt động phòng chống lao, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch COVID-19.

Cũng theo PGS Hòa, đại dịch COVID-19 đã tác động tiêu cực đến công tác phòng chống lao, làm trầm trọng hơn gánh nặng do bệnh lao vốn đã rất cao tại Việt Nam. Năm 2021 số bệnh nhân lao được phát hiện giảm 23% tương đương với 23.000 bệnh nhân lao mới không được phát hiện. Đến năm 2022, chiến dịch sàng lọc, phát hiện chủ động đến tận xã, phường với 1,2 triệu người tham gia đã phát hiện 19.000 ca bệnh. Theo thống kê, Việt Nam đứng 11/30 nước có gánh nặng về lao và bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất toàn cầu.

Theo PGS Hòa, dịch COVID-19 đã "kéo lùi" thành tích phòng chống lao xuống 7-8 năm và tác động nghiêm trọng đến công tác chẩn đoán, điều trị lao. Số bệnh nhân lao được phát hiện, điều trị giảm hơn 23% so với cùng kỳ năm trước, dẫn đến ca tử vong gia tăng. Nếu chúng ta không làm mạnh các giải pháp phòng chống và phát hiện các ca lao mới để quản lý và điều trị thì mục tiêu thanh toán bệnh lao vào năm 2035 của Việt Nam có thể khó đạt được.

Xét nghiệm chẩn đoán lao và các bệnh truyền nhiễm đường hô hấp ở tuyến cơ sở

Tích hợp phát hiện lao và COVID-19

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) từng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì phòng ngừa và chăm sóc lao phổi trong suốt đại dịch và khẳng định việc khám sàng lọc hai chiều cho lao phổi và COVID-19 là một công việc cốt lõi cần được triển khai. Chương trình Chống lao quốc gia và Tổ chức FIND đã phối hợp triển khai dự án "Sàng lọc lao, COVID-19 và một số bệnh nhiễm trùng đường hô hấp phổ biến ở tuyến y tế cơ sở tại Việt Nam" từ tháng 9-2022 đến tháng 6-2023 nhằm nâng cao năng lực cho tuyến y tế cơ sở.

TS Nguyễn Thị Vân Anh, Trưởng Văn phòng Find Việt Nam, cho biết dự án này cũng chứng minh tính khả thi của mô hình xét nghiệm tích hợp cho COVID-19, bệnh lao và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp phổ biến tại các cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu. Đồng thời đánh giá tác động của mô hình xét nghiệm này tại tuyến y tế cơ sở đối với việc xét nghiệm bệnh lao.

Dự án được triển khai tại huyện Ứng Hòa và Phúc Thọ (Hà Nội), với 57 cơ sở y tế tham gia, bao phủ 55 xã với dân số khoảng 524.000 người. Những người có triệu chứng nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính được khám sàng lọc COVID-19, cúm A, B và virus hợp bào hô hấp (RSV). Những ca có triệu chứng lao hoặc nằm trong nhóm nguy cơ cao được lấy mẫu đờm tại trạm y tế xã và gửi đến trung tâm y tế huyện để xét nghiệm lao bằng phương pháp GeneXpert - có khả năng phát hiện lao và lao đa kháng thuốc. Đây cũng là lần đầu tiên các trung tâm y tế huyện tham gia dự án được hỗ trợ thực hiện xét nghiệm lao bằng Xpert.

Sau 6 tháng triển khai, 22.604 người dân đã được sàng lọc lao, COVID-19 và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp khác. Trong đó, 3.776 người được sàng lọc lao, với 78 ca lao thường được phát hiện và 3 ca lao kháng thuốc. Con số này cao gấp chục lần số ca phát hiện tại 2 huyện vào năm 2021 và 2022. Kết quả này cho thấy tầm quan trọng của việc tăng cường năng lực xét nghiệm cho y tế cơ sở.