Tổn thương tủy sống: Hơn 1.000 trường hợp/năm

Từ tháng 1-2003, Handicap International sẽ triển khai thành lập khoa phục hồi chức năng tại TPHCM

Một nghiên cứu dịch tễ học tại BV Chấn thương - Chỉnh hình cho thấy tuổi trung bình của nạn nhân bị chấn thương tủy sống là 40 mà phổ biến là từ 20 - 30 tuổi, độ tuổi cống hiến nhiều nhất cho gia đình và xã hội.

Ngã từ giàn giáo: Chấn thương phổ biến

Ngoài tai nạn giao thông, tình trạng ngã từ giàn giáo trong lao động dẫn đến tổn thương cột sống là phổ biến nhất. Cách đây 3 tháng, trong khi làm việc ở một công trình xây dựng tại TPHCM, anh V.N.D (21 tuổi), thợ hồ, bất cẩn rơi xuống từ trên cao, dẫn đến liệt hoàn toàn hạ chi và bí tiểu. Do liệt nằm lâu ngày, nên anh V.N.D phát sinh loét thiêng và phải nhập viện trở lại điều trị tiếp.

Theo PGS - tiến sĩ y khoa Võ Văn Thành, Trưởng Khoa Cột sống A BV Chấn thương - Chỉnh hình, mỗi năm trung bình khoa tiếp nhận khoảng 1.000 ca chấn thương, trong đó 30% trường hợp chấn thương cột sống lưng-thắt lưng và 70% trường hợp chấn thương cột sống cổ cần phẫu thuật can thiệp. Tại BV Chợ Rẫy, hàng tuần Khoa Ngoại thần kinh cũng thường phải mổ 10 ca gãy cột sống, 20% ở vùng cổ, như vậy số bệnh nhân hàng năm cũng xấp xỉ 500 ca.

Các nguyên nhân chính gây ra chấn thương là té từ giàn giáo xây dựng (công nhân xây dựng), tai nạn giao thông (chủ yếu là người đi xe đạp, xe gắn máy), tai nạn khi làm việc nhà (té cây, té giếng...). Trong suốt năm, giai đoạn bị tai nạn nhiều nhất là tháng 3 - tháng 4, nghĩa là vào thời điểm lễ, tết, người dân đi lại nhiều. Nếu tổn thương cột sống lưng, nạn nhân bị liệt hạ chi cao, kèm theo liệt bàng quang như trường hợp nêu trên. Nhẹ hơn, tổn thương cột sống thắt lưng, nạn nhân chỉ bị liệt hạ chi thấp, nghĩa là rối loạn vận động cảm giác chi dưới. Nặng hơn, nếu tổn thương cột sống cổ, nạn nhân liệt toàn bộ tứ chi, kể cả các cơ bụng, cơ liên sườn và cơ cạnh cột sống.

Loét lưng trong điều trị cột sống có thể tử vong

Nhưng theo PGS Võ Văn Thành, dù trường hợp nào, việc điều trị cũng rất tốn kém, phức tạp, dẫn đến nhiều biến chứng: “Vấn đề bức xúc hiện nay trong các ca mổ cột sống là loét lưng, một trong những nguyên nhân gây tử vong sau phẫu thuật. Vì thế ngoài điều trị, còn phải biết chăm sóc tốt. Nếu nằm lâu, nạn nhân còn có thể bị viêm phổi, viêm tắc tĩnh mạch phổi, suy kiệt, thiếu máu...”. Sau điều trị, giai đoạn tiếp theo cực kỳ quan trọng. Đó là bệnh nhân liệt phải được theo dõi, tập luyện phục hồi chức năng (PHCN) và hòa nhập lại với cộng đồng.

Dự án Handicap International

Có mặt tại Việt Nam từ năm 1992, tổ chức phi chính phủ Handicap International (Bỉ, đồng giải thưởng Nobel hòa bình năm 1997) đã thực hiện nhiều dự án về người tàn tật (trẻ bại não liệt vận động, nạn nhân tàn tật do bệnh phong, nạn nhân bại liệt, nạn nhân chiến tranh...). Theo một dự án đã ký tắt với nhiều đơn vị liên quan, kể từ tháng 1-2003, Handicap International sẽ triển khai thành lập Khoa PHCN các chấn thương tủy sống tại BV Điều dưỡng - PHCN và điều trị các bệnh nghề nghiệp ở quận 8 - TPHCM. Dự án kéo dài từ 2003-2007, qua hai giai đoạn: Giai đoạn 1 (3 năm đầu) bao gồm việc xây dựng cơ sở hạ tầng, tập huấn chuyên môn cho y - bác sĩ, phát triển xưởng sản xuất dụng cụ chỉnh hình, sản xuất xe lăn, phát triển các hoạt động thể thao, lao động cho bệnh nhân; giai đoạn 2 (2 năm cuối), mở rộng hoạt động sang các tỉnh, thành khác, hòa nhập khoa vào hệ thống chuyên khoa quốc tế. Dù chưa phải là mô hình “trong mơ” của các thầy thuốc ngành cột sống nước ta, nhưng bước đầu dự án này vẫn là cơ sở cho sự ra đời của một trung tâm cột sống hoàn chỉnh hơn trong tương lai.

**

*

Ông Patrick Le Folcalvez, Giám đốc chương trình Handicap International tại Việt Nam:

Liệt chi do tổn thương tủy sống tăng cao ở VN

 Phóng viên: Vì sao Handicap International chọn bệnh lý tổn thương tủy sống để thực hiện dự án?

- Ông Patrick Le Folcalvez: Chúng tôi không chọn mà xuất phát từ một thực tế là số trường hợp liệt hạ chi và tứ chi do tổn thương tủy sống đang tăng cao ở Việt Nam, hậu quả của tai nạn giao thông hoặc tai nạn lao động, trong khi hiện tại lại không có một trung tâm chuyên môn nào để tiếp nhận PHCN cho các bệnh nhân này. Sau khi được chữa trị ở BV Chấn thương - Chỉnh hình hoặc BV Chợ Rẫy, bệnh nhân quay về nhà, chịu cảnh bại liệt, tạo ra một gánh nặng cho gia đình và xã hội. Từ thực tế này, cộng với đề nghị của Bộ Y tế, chúng tôi chọn BV Điều dưỡng - PHCN và điều trị bệnh nghề nghiệp để triển khai một khoa mới, chuyên PHCN cho bệnh nhân chấn thương tủy sống.

 Thưa ông, đâu là những nét mới của cơ sở này so với một số cơ sở PHCN khác đã có trong TP?

- Rất nhiều nét mới. Trước nhất bệnh nhân sẽ được nâng đỡ về mặt tâm lý để vượt qua cú sốc bị liệt sau một chấn thương đến quá nhanh. Rồi họ sẽ được hướng dẫn tập luyện PHCN thông qua một đội ngũ các chuyên gia Việt Nam được đào tạo bài bản trong và ngoài nước hoặc chuyên gia quốc tế. Đặc biệt nhất là các bệnh nhân sẽ được học một nghề thích hợp, tham gia lao động (trồng nấm, trồng hoa, nuôi heo...) để vượt qua mặc cảm, có được niềm tin hòa nhập xã hội. Điều này có một ý nghĩa rất lớn, vì phần lớn bệnh nhân là người trẻ. Bằng lao động, họ cảm thấy mình vẫn là người có ích cho gia đình và xã hội. Rồi họ cũng được tập luyện thể thao, tham gia thi đấu để có niềm vui sống như bao người bình thường khác.

 Phần lớn trường hợp chấn thương tủy sống dẫn đến liệt hạ chi, tứ chi là người lao động nghèo, đó là những công nhân xây dựng, thợ công trường, người điều khiển xe đạp... Vậy họ có nhận được một sự trợ giúp nào về mặt tài chính của chương trình?

- Người khuyết tật nghèo, không có bảo hiểm xã hội luôn là quan tâm hàng đầu của Handicap International. Trong suốt chương trình, chúng tôi sẽ tìm kiếm nguồn tài chính để hỗ trợ họ.

 Vậy mục đích cao nhất của dự án là gì?

- Là PHCN cho người bị liệt. Trong 3 năm đầu, chuyên khoa PHCN các chấn thương tủy sống sẽ được xây dựng thành một trung tâm kiểu mẫu, hiện đại của Việt Nam. Hai năm sau, dự án triển khai ra các tỉnh để nhiều nơi được thụ hưởng. Sau mỗi giai đoạn, chúng tôi sẽ thực hiện các nghiên cứu, tìm những nguyên nhân phổ biến gây tổn thương tủy sống để từ đó đưa ra biện pháp phòng ngừa.

P. Sơn