Tạo sức bật để tp hcm bứt phá (*): Cần cơ chế, chính sách đột phá

Trong bối cảnh hiện nay, việc sửa Nghị quyết 98/2023/QH15 là việc làm cấp thiết, không phải chỉ làm ngay mà còn phải làm nhanh, làm có tính toán, chiến lược. Đây cũng là việc làm cấp thiết để hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ của Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, đưa thành phố bứt phá, trở thành cực tăng trưởng mới của khu vực và thế giới.

Đột phá chiến lược

Theo ThS Đậu Ngọc Linh, Học viện Cán bộ TP HCM, nếu nhìn tổng thể, dự thảo sửa đổi Nghị quyết 98 không chỉ là bước điều chỉnh cơ chế cho TP HCM mà mang ý nghĩa chiến lược về phát triển vùng trong bối cảnh mới.

Thứ nhất, mở rộng danh mục nhà đầu tư chiến lược sang công nghệ cao, hạ tầng trọng điểm, cảng, nghiên cứu và phát triển (R&D) và đô thị lớn, giúp thành phố và vùng lân cận thu hút vốn quy mô lớn, nâng cao chất lượng đầu tư, phát triển nhân lực và chuỗi giá trị vùng, tạo động lực lan tỏa ra toàn vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Thứ hai, quy hoạch và quản lý đô thị theo mô hình TOD (phát triển đô thị gắn với giao thông) với quyền giữ toàn bộ nguồn thu từ quỹ đất, chủ động ngân sách bồi thường và khai thác linh hoạt công trình, hình thành các hạt nhân đô thị đa chức năng, kết nối giao thông công cộng và các địa phương.

Thứ ba, thành lập khu thương mại tự do (FTZ), trao quyền cho thành phố quyết định ranh giới, mở rộng, đơn giản hóa thủ tục đầu tư, hải quan, đất đai, quản lý tập trung, biến TP HCM thành cực tăng trưởng quốc tế, đồng thời tạo trục động lực kinh tế, logistics và thương mại cho toàn vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. "FTZ có thể được xem là mũi nhọn trong các đột phá chiến lược, nâng tầm thành phố thành trung tâm kinh tế, đổi mới sáng tạo và tài chính quốc tế" - ThS Linh nhìn nhận.

Liên quan đến nội dung thứ ba mà ThS Linh đề cập, TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98, thông tin: Dự thảo nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 có bổ sung thêm quy định về thành lập FTZ TP HCM; trước mắt, đề nghị xây dựng tại khu vực cảng biển Cái Mép Hạ thuộc cụm cảng Cái Mép - Thị Vải.

Đề xuất này nhằm hiện thực hóa Nghị quyết 24/2022 của Bộ Chính trị về phát triển vùng Đông Nam Bộ và Quyết định 370-QĐ/TTg về quy hoạch vùng Đông Nam Bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2030.

"Từ nghiên cứu kinh nghiệm những khu thương mại tự do thành công trên thế giới, Việt Nam đi sau nên cần có cơ chế, chính sách mang tính đột phá, nổi trội, tạo động lực mới nhằm biến thể chế thành "năng lực cạnh tranh quốc gia", thu hút đầu tư, tài chính, thương mại… tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu" - TS Trần Du Lịch nêu.

Thiết lập TOD cho metro

Các chuyên gia kinh tế cho rằng với một "phiên bản" mới - "Nghị quyết 98+", những cơ chế đặc thù, khung pháp lý vượt trội sẽ giúp thành phố tháo các điểm nghẽn, thiết lập hiệu quả mô hình TOD cho hạ tầng giao thông.

Theo ông Nguyễn Đỗ Dũng, Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn Quốc tế enCity, TP HCM đang đứng trước áp lực rất lớn, vừa cần phát triển nhanh hệ thống metro (trong đó có 6 tuyến ưu tiên khởi động trước năm 2030) vừa phải giải được bài toán đầu tư. TOD là mô hình phù hợp nhất và TP HCM mong muốn có cơ chế đặc thù để vận hành mô hình này, tự quyết các chỉ tiêu quy hoạch quanh ga metro, depot (khu tập kết bảo dưỡng, sửa chữa tàu) và nút giao lớn.

Cơ chế đặc thù này không chỉ giúp TP HCM chủ động phát triển các khu đô thị nén, đồng bộ chức năng ở các vị trí chiến lược mà còn tạo ra mô hình đầu tư khả thi cho metro, thông qua việc tận dụng giá trị đất đai tăng thêm.

Cũng theo ông Nguyễn Đỗ Dũng, dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 đề xuất: Tại nhà ga đường sắt, depot và vùng phụ cận các nút giao thông dọc tuyến Vành đai 3 mà TP HCM xác định phát triển theo mô hình TOD, UBND thành phố "được quyết định việc đầu tư xây dựng kết hợp với xây dựng nhà ở, xây dựng công trình thương mại - dịch vụ, công trình sự nghiệp, công trình công cộng".

Phân tích về cơ chế trao quyền này, ông Dũng cho rằng đây là một bước đi rất đúng và cần thiết. Nếu cơ chế này được thông qua, TP HCM sẽ có thể chủ động hơn trong việc tích hợp giao thông và đô thị, từ đó hình thành các trung tâm phát triển đa chức năng quanh metro.

Quan trọng hơn, cơ chế này sẽ giúp TP HCM thiết lập được mô hình đầu tư hiệu quả cho metro - điều kiện tiên quyết để có thể triển khai các tuyến mới, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách trung ương hay vốn ODA. TOD có thể giúp "lấy phát triển nuôi phát triển", nhưng để làm được, cần hành lang pháp lý mở. Cơ chế linh hoạt về chỉ tiêu đất đai, chức năng sử dụng và mật độ sẽ tối ưu hóa giá trị đất, thu hút đầu tư tư nhân, giảm áp lực tài khóa, đồng thời vẫn bảo đảm hạ tầng kỹ thuật và môi trường.

"Đây không chỉ là một điều khoản về quy hoạch mà còn là chìa khóa để TP HCM tháo được điểm nghẽn lớn nhất trong chiến lược phát triển đô thị gắn với metro" - ông Nguyễn Đỗ Dũng nói. 

(Còn tiếp)

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 21-11