Tạo "vùng đệm" để ngăn tái nghèo

Một buổi sáng cuối năm, căn nhà khang trang của gia đình anh Nguyễn Văn Hoàn và vợ là Nguyễn Thị Quy (Tổ 1, xã Xuân Sơn, TPHCM) rộn ràng tiếng nói cười. Người đàn ông gần 50 tuổi thoăn thoắt chuẩn bị nông sản để giao cho mối quen, gương mặt lộ rõ sự tất bật nhưng bình thản, điều mà cách đây không lâu, anh chưa từng dám nghĩ tới.

Nỗ lực vươn lên

Ít ai biết rằng, suốt nhiều năm, gia đình anh Hoàn từng là hộ nghèo của xã, cuộc sống chật vật khi vợ chồng anh phải nuôi bốn người con nhỏ. Cả gia đình từng tá túc trong căn lều dựng tạm, che mưa nắng qua ngày, bữa no bữa đói, tương lai mờ mịt.

Năm 2005, anh Hoàn được địa phương xét đưa vào diện hộ nghèo và tạo điều kiện vay vốn ưu đãi để làm ăn. Với số tiền ban đầu chỉ vài triệu đồng, anh mạnh dạn mua con giống chăn nuôi, thuê đất canh tác, trồng hoa màu. Không có nhiều vốn, anh lấy công làm lời, cần mẫn từng vụ, từng lứa, tích cóp dần dần. "Có lúc tưởng chừng không trụ nổi nhưng được chính quyền động viên, hướng dẫn, tôi tự nhủ phải cố gắng để các con có tương lai tốt hơn" - anh Hoàn chia sẻ.

Và rồi, đất không phụ lòng người. Từ những bước đi chậm nhưng chắc, mô hình sản xuất của gia đình anh Hoàn dần đi vào ổn định. Hiện vợ chồng anh canh tác hơn 3 ha đất nông nghiệp, luân canh các loại cây trồng như mì, bí, bầu, dưa leo để cung cấp cho các mối lái. Mỗi vụ mùa là thêm một lần tích lũy kinh nghiệm, thêm niềm tin vào con đường đã chọn.

Nhờ biết tính toán chi phí, chủ động tìm đầu ra, mỗi năm mô hình này mang lại doanh thu gần 1 tỉ đồng. Sau khi trừ các khoản chi cho nhân công, giống cây trồng, phân bón và thuê đất, gia đình anh còn lãi khoảng 250 triệu đồng/năm. "Thu nhập chưa phải là cao nhưng đủ để vợ chồng tôi trang trải cuộc sống, lo cho các con ăn học đầy đủ và chắt chiu từng đồng để vun đắp tương lai lâu dài" - anh Hoàn tâm sự.

Năm 2023, gia đình anh Hoàn chính thức được công nhận thoát nghèo. Với vợ chồng anh, đó không chỉ là một dấu mốc đáng nhớ mà còn là niềm tự hào sau nhiều năm nỗ lực bền bỉ. "Nếu không có sự quan tâm, hỗ trợ kịp thời của địa phương, đặc biệt là nguồn vốn vay ban đầu, chắc gia đình tôi khó có được cơ ngơi như hôm nay" - anh Hoàn nói.

Từ căn lều tạm bợ dựng vội che mưa nắng năm nào đến mái nhà vững chãi hôm nay là cả một hành trình dài của mồ hôi, ý chí và niềm tin. Câu chuyện của gia đình anh Hoàn không chỉ phản ánh hiệu quả của chính sách giảm nghèo đúng hướng mà còn cho thấy khi được tiếp sức kịp thời, người dân hoàn toàn có thể tự đứng lên, vươn tới một cuộc sống ổn định, bền vững bằng chính sức lao động của mình.

Tại xã Láng Lớn, câu chuyện của gia đình chị Dương Thị Thánh là minh chứng rõ nét cho vai trò của chính sách chống tái nghèo. Thoát nghèo đã hơn một năm, kinh tế gia đình chị ngày càng vững vàng. Đàn dê 7 con được địa phương hỗ trợ từ năm 2022 nay đã tăng lên gấp đôi, trở thành nguồn tích lũy quan trọng. Bản thân chị được giới thiệu làm việc tại một xưởng sản xuất ở địa phương với thu nhập khoảng 5–6 triệu đồng/tháng. Chồng chị vừa làm lao động tự do, vừa tranh thủ tăng gia sản xuất tại nhà.

"Gia đình tôi nhận được nhiều nguồn lực hỗ trợ từ Nhà nước, nhưng quan trọng nhất là vợ chồng tôi quyết tâm vươn lên, không trông chờ, ỷ lại" - chị Thánh bộc bạch. Theo chị, nếu sau khi thoát nghèo mà không còn được theo dõi, hỗ trợ tiếp thì chỉ cần một cú sốc nhỏ cũng đủ làm mọi thứ sụp đổ.

Thực tế, các hộ cận nghèo thường thiếu tích lũy, kỹ năng nghề chưa cao, việc làm không ổn định, khả năng tiếp cận bảo hiểm còn hạn chế. Khi gặp biến cố như bệnh tật, tai nạn, mất việc, thiên tai…, nguy cơ rơi trở lại nghèo là rất lớn.

Nhiều chính sách an sinh hỗ trợ hộ mới thoát nghèo

Nhận diện rõ "lỗ hổng" này, những năm gần đây, nhiều địa phương trên địa bàn Bà Rịa - Vũng Tàu cũ (nay thuộc TPHCM) đã chuyển mạnh tư duy từ hỗ trợ khi đã nghèo sang phòng ngừa tái nghèo. Bên cạnh các chính sách tín dụng ưu đãi, hỗ trợ sinh kế, các địa phương chú trọng hơn đến đào tạo nghề, kết nối việc làm, mở rộng bao phủ bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội tự nguyện, giúp người dân có "tấm lưới an sinh" trước những rủi ro bất ngờ.

Mặc dù đã thoát nghèo 2 năm nay, nhưng gia đình anh Nguyễn Văn Hoàn vẫn được địa phương hỗ trợ vay vốn chính sách để phát triển kinh tế. Đây không chỉ là điều kiện giúp gia đình anh Hoàn tiếp tục mở rộng sản xuất mà còn thể hiện cách làm linh hoạt, chủ động của địa phương trong công tác ngăn ngừa tái nghèo. Thay vì "cắt hỗ trợ" ngay khi hộ dân vừa thoát nghèo, chính sách tín dụng được duy trì có chọn lọc, đúng đối tượng giúp người dân có thêm "đệm an toàn" để đứng vững trước những biến động của thị trường và cuộc sống.

Không chỉ tập trung hỗ trợ sinh kế trước mắt, các địa phương còn dành sự quan tâm đặc biệt đến con em hộ nghèo, hộ mới thoát nghèo, xem đây là giải pháp giảm nghèo bền vững từ gốc. Em Nguyễn Thị Thu Thảo (xã Nghĩa Thành, TPHCM) cho biết dù gia đình đã thoát nghèo, em vẫn tiếp tục nhận được học bổng và sự hỗ trợ của địa phương để có điều kiện theo đuổi việc học. "Nhờ được hỗ trợ, em có thêm động lực để tiếp tục đến trường và cố gắng học tốt hơn" - Thảo chia sẻ.

Theo UBND xã Xuân Sơn (TPHCM), dù địa phương hiện không còn hộ nghèo theo chuẩn tỉnh, song công tác giảm nghèo và bảo đảm an sinh xã hội vẫn luôn được xác định là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài. Trên cơ sở các văn bản chỉ đạo của Trung ương và TPHCM, hằng năm xã đều ban hành kế hoạch, chỉ đạo cụ thể để triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, với trọng tâm là phòng ngừa tái nghèo.

Xã Xuân Sơn đã ban hành quyết định thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia của xã, đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc triển khai chương trình giảm nghèo bền vững trên địa bàn. UBND xã phối hợp chặt chẽ với Ủy ban MTTQ Việt Nam xã và các đoàn thể tổ chức thực hiện đồng bộ nhiều chính sách an sinh như hỗ trợ nhà ở, phát triển kinh tế - xã hội, tạo sinh kế, cho vay vốn ưu đãi, cấp thẻ bảo hiểm y tế cho hộ mới thoát nghèo và các đối tượng yếu thế.

Dịp Tết Nguyên đán tới đây, từ mọi nguồn lực, địa phương đã lên danh sách trợ cấp cho 126 hộ mới thoát nghèo, hỗ trợ Tết cho 317 trường hợp có hoàn cảnh khó khăn, đồng thời vận động các nhà hảo tâm chung tay trao quà, sẻ chia với người dân. Bên cạnh đó, xã đã lập danh sách và mua 343 thẻ bảo hiểm y tế cho 317 trường hợp thuộc diện hộ mới thoát nghèo trong vòng 3 năm, bảo đảm người dân được tiếp cận dịch vụ y tế khi cần thiết. Đáng chú ý, 100% học sinh thuộc hộ mới thoát nghèo trên địa bàn vẫn tiếp tục được miễn, giảm học phí và hỗ trợ chi phí học tập theo quy định.

Nhìn từ những câu chuyện đời thực, có thể thấy giảm nghèo không phải là một đích đến mà là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự kiên trì của cả hệ thống chính trị và chính nỗ lực của mỗi gia đình. Theo các chuyên gia, nếu chỉ giúp một thế hệ thoát nghèo mà không đầu tư cho giáo dục, kỹ năng của thế hệ sau thì vòng luẩn quẩn nghèo đói rất dễ lặp lại. Vì vậy, hỗ trợ học tập, nâng cao tri thức, kỹ năng nghề cho thanh niên, lao động trẻ chính là "vốn liếng" lâu dài nhất để phòng ngừa tái nghèo.