Thành tựu rực rỡ, hướng tới tương lai

Để trở thành lực lượng xung kích trong kỷ nguyên mới, báo chí cách mạng Việt Nam cần đổi mới tư duy truyền thông, ứng dụng công nghệ mạnh mẽ, tiến tới làm chủ không gian mạng

Từ trang báo đầu tiên mang tên Thanh Niên do Nguyễn Ái Quốc sáng lập, qua 100 năm, báo chí cách mạng Việt Nam đã lớn lên cùng đất nước, tận tâm tận lực phục vụ đất nước và trở thành một lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, chính trị, xã hội.

Thắp lên ngọn lửa truyền thông cách mạng

Tròn 1 thế kỷ trước, vào ngày 21-6-1925 lịch sử, trong một căn gác nhỏ ở Quảng Châu - Trung Quốc, người thanh niên Nguyễn Ái Quốc cặm cụi viết những dòng đầu tiên cho Thanh Niên - tờ báo cách mạng đầu tiên của Việt Nam. Mặc dù không có nhà in hiện đại, không có hệ thống phân phối, không có phóng viên theo nghĩa chuyên nghiệp nhưng chính từ tờ báo đặc biệt ấy, ngọn lửa truyền thông cách mạng đã được thắp lên. Đó không chỉ là sự ra đời của một ấn phẩm báo chí, mà là sự khởi đầu cho một hành trình đấu tranh đầy gian khổ, nhiều hy sinh nhưng vô cùng vinh quang, rực rỡ.

Trong suốt 100 năm qua, ngòi bút của những nhà báo cách mạng trên khắp mọi miền của Tổ quốc chưa bao giờ ngơi nghỉ. Hàng chục triệu bài bút ký, phóng sự điều tra, bình luận thời sự, xã luận, chuyên luận, phỏng vấn, ghi nhanh…đã hòa mình vào dòng chảy cách mạng, góp phần làm nên một dân tộc kiên cường, một đất nước đứng vững giữa sóng gió thời đại và vẫn đang từng ngày, từng giờ nỗ lực vươn lên!

Báo Thanh Niên do Nguyễn Ái Quốc sáng lập là nơi khơi nguồn tư tưởng độc lập dân tộc, giải phóng giai cấp, giác ngộ lý tưởng cách mạng cho hàng ngàn thanh niên Việt Nam đầu thế kỷ XX. Từ đó, báo chí cách mạng dần định hình như một trận địa đặc biệt - nơi ngòi bút là vũ khí, câu chữ là sức mạnh và sự thật là mục tiêu tối thượng.

Những năm tháng sau đó, trong cuộc kháng chiến chống Pháp rồi chống Mỹ cứu nước, báo chí Việt Nam luôn giữ vai trò quan trọng. Dù ở nơi rừng sâu núi thẳm hay vùng địch hậu, các nhà báo vẫn bám sát chiến trường, sát cánh cùng bộ đội, ghi lại từng khoảnh khắc của cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc. Hàng trăm nhà báo đã ngã xuống bên máy chữ, bên chiếc máy ảnh còn chưa kịp cất đi. Máu của họ nhuộm đỏ từng trang báo - như một lời thề thiêng liêng với Tổ quốc!

Ngòi bút và "lửa" nghề

Hơn ai hết, người làm báo cách mạng hiểu rõ rằng báo chí không chỉ để "thông tin", mà là để "dẫn đường", "thắp sáng", "khơi dậy và bảo vệ cái đúng, cái đẹp". Giữa khói lửa chiến tranh hay giữa đời sống đô thị nhộn nhịp hôm nay, nhà báo chân chính luôn là những người đi tìm ánh sáng sự thật - kể cả khi phải vượt qua hiểm nguy, sự cám dỗ và nỗi cô đơn.

Những cái tên như Thép Mới, Hữu Thọ… đã đi vào lịch sử không chỉ bởi tài năng, mà bởi nhân cách làm nghề. Họ là những người "cầm bút như cầm gươm" nhưng luôn giữ lòng nhân ái trong từng bài viết. Họ không chỉ viết cho hôm nay, mà còn viết cho lịch sử, viết cho nhân dân và cho các thế hệ mai sau.

Nghề báo vốn là nghề của ngôn ngữ nhưng đôi khi không thể chỉ dùng ngôn ngữ để diễn tả hết mọi điều. Có những bản tin viết trong máu và nước mắt. Có những hình ảnh mà người làm báo không thể nào quên: Một người mẹ bế con ngồi bên hố bom, một chiến sĩ trẻ ôm súng giữa mùa xuân Trường Sơn, một em bé ở Hà Nội mếu máo chờ bố đi trực chiến về… Những khoảnh khắc đó, tưởng như rất nhỏ, lại chính là nơi tình cảm và ý chí dân tộc kết tinh, hòa quyện!

Cầu nối và phản biện

Bước vào công cuộc Đổi mới từ năm 1986, báo chí Việt Nam bước sang một chương mới: năng động hơn, đa chiều hơn và cũng đối diện với nhiều thử thách hơn. Lúc này, báo chí không còn đơn thuần đưa tin hay tuyên truyền, mà còn đảm nhiệm vai trò phản biện xã hội, góp phần hoàn thiện thể chế và cổ vũ cái mới.

Sự xuất hiện của hàng trăm đầu báo mới, làn sóng báo điện tử, rồi cơn "sóng thần" mạng xã hội… đã thay đổi căn bản cách thức sản xuất và tiêu thụ thông tin. Người làm báo không chỉ cần kỹ năng viết giỏi, mà phải có tư duy tổng hợp, khả năng phân tích, hiểu biết và ứng dụng công nghệ. Nhưng quan trọng nhất là phải giữ được "trái tim nóng và cái đầu tỉnh" trong một thế giới tràn ngập thông tin và biến đổi không ngừng, thật - giả đan xen, lẫn lộn như hiện nay.

Không ít bài viết điều tra, loạt bài phản biện chính sách, những phóng sự xã hội… đã tạo tiếng vang xã hội lớn, góp phần thúc đẩy cải cách, bảo vệ lẽ phải và tạo dựng lòng tin trong nhân dân. Trong dòng chảy ấy, báo chí tiếp tục khẳng định vị thế là "tiếng nói của Đảng, của Nhà nước, đồng thời là diễn đàn của nhân dân".

Thời đại số: Đổi mới hay bị đào thải?

Bước sang thập kỷ thứ 3 của thế kỷ XXI, báo chí toàn cầu đối mặt với khủng hoảng niềm tin, cạnh tranh dữ dội với mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo. Tin giả, thông tin sai lệch tràn ngập trên mạng xã hội. Ngoài ra, nhiều trang mạng và một số tờ báo - dưới áp lực về tài chính đã nghiêng về việc câu view, câu like… - đã và đang bào mòn lòng tin của công chúng.

Trong bối cảnh ấy, báo chí cách mạng Việt Nam cần hơn bao giờ hết một chiến lược đổi mới toàn diện - từ mô hình hoạt động đến tư duy làm báo. Phải "số hóa" nhưng không "đánh mất mình". Phải "đa phương tiện" nhưng không đánh mất chất lượng nội dung. Phải "phản ánh nhanh" nhưng càng cần "phân tích sâu" và "xây dựng giá trị thật".

Quan trọng hơn cả, là giữ được đạo đức nghề nghiệp, bản lĩnh chính trị và tình yêu với Tổ quốc, với nhân dân. Nhà báo hôm nay không thể chỉ là người kể chuyện, mà phải là người "nêu vấn đề", là người "gợi mở giải pháp" và "gieo niềm tin".

Giữ lửa cho nghề và giữ niềm tin cho công chúng

100 năm là một hành trình dài nhưng cũng chỉ là sự khởi đầu của một quá trình trong hành trình lịch sử. Nếu muốn tiếp tục là lực lượng xung kích trong kỷ nguyên mới, báo chí cách mạng Việt Nam phải đổi mới tư duy về truyền thông, ứng dụng công nghệ mạnh mẽ hơn nữa, tiến tới làm chủ không gian mạng. Đặc biệt, báo chí phải làm tốt hơn nữa sứ mệnh phụng sự Tổ quốc, phục vụ cộng đồng theo hướng không chỉ "Nhanh - Hay - Chính xác" mà còn phải "Trách nhiệm" và "Nhân văn" như cách mà Báo Người Lao Động (Thành ủy TP HCM) đã thực hiện rất thành công trong gần 7 năm qua! Ngoài việc thực hiện nhiệm vụ chính trị về thông tin, truyền thông, báo chí ngày nay cần làm nhiều, làm mạnh các hoạt động sau mặt báo có ý nghĩa sâu sắc nhằm góp phần xây dựng đất nước trong kỷ nguyên phát triển thịnh vượng, vững bền!

Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu rõ: "Kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới cao hơn đối với báo chí cách mạng, đòi hỏi báo chí cũng phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại".

Những nhà báo trẻ hôm nay cần được truyền lại "ngọn lửa nghề" từ thế hệ đi trước nhưng cũng cần được tiếp thêm năng lượng mới, kỹ năng mới và tầm nhìn toàn cầu. Mỗi tác phẩm báo chí không chỉ cần đúng mà phải hay, phải chạm tới trái tim và phải để lại điều gì đó tốt đẹp, bổ ích cho người đọc.

Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nhấn mạnh: "Báo chí cách mạng là để phục vụ nhân dân, vì nhân dân mà chiến đấu. Làm báo phải trung thực, có tâm, có tầm và có lý tưởng".

Từ Báo Thanh Niên ra đời ngày 21-6-1925 đến hàng ngàn ấn phẩm hôm nay, báo chí cách mạng Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn, từ bí mật đến công khai, từ manh mún, nhỏ lẻ đến bài bản, chuyên nghiệp, từ đơn kênh đến đa phương tiện, đa nền tảng. Nhưng sợi chỉ đỏ xuyên suốt vẫn là niềm tin vào sự thật, lý tưởng phục vụ nhân dân và khát vọng góp phần dựng xây đất nước hùng cường, vươn tầm khu vực và thế giới! Đó là những giá trị cốt lõi làm nên những thành tựu rực rỡ của nền báo chí cách mạng Việt Nam suốt 100 năm qua và là "kim chỉ nam" cho báo chí cách mạng Việt Nam trên con đường hướng tới tương lai!

Hôm nay, hàng trăm tòa soạn vẫn sáng đèn, những bàn phím vẫn không ngừng cho ra những con chữ, những chiếc máy ảnh vẫn bám sát từng hơi thở của cuộc sống. Không chỉ đi và viết, ghi lại hơi thở của thời đại, nhà báo hôm nay còn kiến giải, đề xuất các giải pháp, góp phần kiến tạo một cuộc sống văn minh, hiện đại, nghĩa tình. Nhà báo còn phải là những nhà hoạt động xã hội, dám dấn thân, dám hy sinh quyền lợi cá nhân để làm những điều ý nghĩa phục vụ cộng đồng, góp phần phát triển quê hương, đất nước.

Và dù đó là các phóng viên đang bám sát hiện trường, các biên tập viên đang làm những công việc "bếp núc" của tòa soạn hay các nhà báo - nhà giáo đang miệt mài giảng dạy thì khi cầm bút, họ vẫn đang viết tiếp câu chuyện trăm năm. Câu chuyện ấy không chỉ là nghề nghiệp mà còn là sứ mệnh. Không chỉ là tin tức mà còn là lịch sử sống. Bởi lẽ, báo chí cách mạng không bao giờ là nghề của sự an nhàn, của sự giản đơn. Đó là nghề của sự lao động nghiêm túc, cẩn trọng và hết mình; là nghề của niềm tin, của lý tưởng và của những con người biết yêu sự thật, yêu con người và yêu đất nước mình đến tận cùng, son sắt - thủy chung!