Đồng lương đang lẽo đẽo chạy theo giá!

Chính phủ vừa ban hành nghị định hướng dẫn điều chỉnh lương hưu cho người nghỉ hưu từ năm 1993 trở về trước. Theo đó, lương bình quân của mỗi người nghỉ hưu tăng 7% so với thời điểm tháng 12-2003. Việc điều chỉnh lương này là một phần trong lộ trình cải cách tiền lương. Theo đề án “Cải cách chính sách tiền lương, bảo hiểm xã hội và trợ cấp ưu đãi người có công”, tháng 10-2004, sẽ áp dụng hệ thống thang, bảng lương mới. Mặc dù, lương tối thiểu sẽ vẫn giữ ở mức 290.000 đồng/tháng nhưng thực chất đây là một lần tăng lương vì người tốt nghiệp ĐH sẽ được hưởng hệ số 2,34 x 290.000 đồng thay vì 1,86 (hoặc 1,78) x 290.000 đồng như hiện nay.

Câu chuyện giữa lương và thu nhập.- Tuy nhiên, người làm công ăn lương chưa kịp mừng với niềm vui tăng lương thì nỗi lo giá cả tăng vùn vụt đã lấn át. Số liệu thống kê của Tổng cục Thống kê về chỉ số giá cả tiêu dùng trong 4 tháng đầu năm cho thấy giá cả tiêu dùng tăng bình quân 5,4% so với chỉ tiêu Quốc hội (QH) đề ra là dưới 5% cho cả năm 2004.

Dưới góc độ nghiên cứu mối quan hệ giữa lương và giá thuần túy, tách bạch với các yếu tố khác, một chuyên gia kinh tế phân tích: Lương là cung, giá là cầu. Nếu phương tiện thanh toán nhiều thì giá tăng, có nghĩa là lương tăng (phương tiện thanh toán tăng), sức mua tăng thì giá tăng. Lương thấp, phương tiện thanh toán ít, cầu đối với hàng hóa ít  thì giá thấp. TS Nguyễn Sĩ Dũng, Phó Chủ nhiệm Văn phòng QH, cho rằng lương và thu nhập là hai khái niệm khác nhau, đặc biệt ở VN. Hiện nay, lương chỉ là căn cứ để đóng và hưởng BHXH chứ không phải thu nhập thực tế người làm công ăn lương hưởng. Mà thu nhập ở VN chưa thể đo lường được. Lương tăng- thu nhập tăng đẩy giá tăng nhưng tổng thu nhập toàn xã hội ở VN không có phương pháp để tính toán. Tình hình tăng giá thời gian vừa qua do đắt đỏ chứ không phải lạm phát. Tức là phương tiện thanh toán của xã hội tăng mặc dù lương chưa tăng. Nguồn chủ yếu khiến phương tiện thanh toán của xã hội tăng là do nguồn tín dụng thời gian vừa qua tăng. Các dự án của Nhà nước như các dự án ODA do Nhà nước vay để đầu tư, kể cả đầu tư vào giáo dục đều tăng. Ngoài ra, giá cả tăng còn do tác động khách quan như giá xăng dầu, sắt thép thế giới tăng, do tác động của dịch cúm gia cầm... 

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Ngân sách của QH Tào Hữu Phùng cùng nhận định, việc tăng giá thời gian qua có nhiều nguyên nhân, không chỉ do tăng lương, lương chỉ là một kênh do số tiền lưu thông tăng.

Lương chưa tăng, giá đã tăng.- Giá tiêu dùng tháng 3-2004 tăng 0,8% so với tháng trước, trong đó nhóm lương thực, thực phẩm tăng 1,6% (lương thực tăng 2,8%, thực phẩm tăng 1,3%). Nhà ở và vật liệu xây dựng tăng 2,1%. Dược phẩm y tế tăng 3,1%. Văn hóa, thể thao, giải trí tăng 0,8%. Giá vàng tăng 0,2%, giá USD tăng 0,5%. Riêng giáo dục giảm 3,4% và dịch vụ khác giảm 1%. Nếu so sánh với tháng 12-2003, thời điểm trước khi giá cả tăng đột biến, con số thống kê tuy khô khan nhưng cũng đủ làm người tiêu dùng lo lắng: Giá tiêu dùng tăng 4,9%. Đáng lưu ý là giá tiêu dùng của các nhóm hàng hóa và dịch vụ chủ yếu đều tăng, như lương thực, thực phẩm tăng 8,5% (lương thực tăng 6,5%, thực phẩm tăng 9,9%). Nhóm dược phẩm y tế tăng 4,3%. Nhà ở, vật liệu xây dựng tăng 4,4%. Đồ uống và thuốc lá tăng 1,6%. Phương tiện đi lại, bưu điện tăng 0,6%. Đồ dùng và dịch vụ khác tăng 1,7%. Giá vàng tăng 2,4%, giá USD tăng 0,6%.

Các chuyên gia kinh tế và các nhà quản lý trấn an dư luận rằng tăng giá nhưng chưa phải lạm phát. Dưới góc độ một bà nội trợ, nguyên phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Dương Thu Hương cho rằng, giá tăng khiến mỗi cân thịt bà phải bỏ gấp 1,5-2 lần so với trước đây. Do giá cả tăng trong khi lương chưa tăng khiến ý nghĩa của việc tăng lương bị giảm nhiều. Bà rất day dứt khi đọc trên báo tâm sự của một công chức ở Nha Trang: Chồng là bác sĩ, vợ giáo viên, tổng cộng mỗi tháng thu nhập trên 1 triệu đồng tiền lương, trước đây giỏi vun vén lắm cũng chỉ đủ cho gia đình nhỏ với một con nhỏ sống tằn tiện, giờ giá cả leo thang, gia đình anh không thể xoay xở nổi. Một chuyên gia kinh tế nhận xét một cách dí dỏm: Cuộc chạy đua giữa tăng giá và tăng lương luôn diễn ra quyết liệt nhưng có lẽ lương luôn lẽo đẽo chạy theo giá thì đúng hơn. Theo ông này, giá cả tiêu dùng tăng 5,4% trong 4 tháng đầu năm dưới cái nhìn cơ học thì tác động không đáng kể tới người tiêu dùng. Nhưng trên thực tế, người sống bằng đồng lương hằng ngày chủ yếu va chạm với giá lương thực, thực phẩm, giá thuốc, các loại dịch vụ khác, chứ ít ai mua sắt thép, xi măng làm gì. Do đó, giá cả liên quan thiết thực với người dân còn tăng cao hơn nữa (giá lương thực, thực phẩm + giá dược phẩm + giá phương tiện đi lại  + giá đồ uống, thuốc lá...= tăng hàng chục %).

Nhiều năm theo dõi chỉ số giá cả, ông Đào Ngọc Lâm (Tổng cục Thống kê) nhận xét: Năm 1993, năm bắt đầu thực hiện cải cách tiền lương, so sánh chỉ số giá cả trong vòng 10 năm qua đến nay thì chỉ số giá cả tăng gần 50%. Gọi là tăng lương nhưng thực tế, phần tăng này cũng chỉ đủ bù đắp phần hàng hóa trượt giá. Do đó, làm mất đi ý nghĩa của việc tăng lương.