Tết năm Dậu đi tuyển gà chọi

Đá gà hay còn gọi là chọi gà, thường được người xưa tổ chức trong các dịp lễ, tết, hội hè. Có lẽ sôi nổi nhất vẫn là dịp Tết Nguyên đán. Bắt đầu từ tháng Chạp cho đến hết tháng Giêng, từ trong xóm, ngoài làng đều chơi đá gà. Tùy theo cấp độ, quy mô khác nhau mà phong trào chơi đá gà ngày càng trở nên sôi nổi hay không.

Đá gà ngày xưa

Ngày xưa trường đá gà khá đơn giản. Đào vũng đất bằng cái nong (khoảng 1,5-2 m) sâu chừng 30-40cm, đổ cát vào (để khỏi gây thương tổn cho gà). Người xem ngồi xung quanh, vừa thưởng thức vừa làm vừa đá. Hò reo để khích lệ 2 chủ gà là chính. Có cá độ nhưng không mang tính ăn thua sát phạt lẫn nhau. Trong xóm, làng là vậy nhưng khi ra ngoài huyện, ngoài tỉnh phải là con gà vô địch trong tỉnh, trong huyện đó – quyết tâm thắng không để thua. Đó là danh dự cũng là trách nhiệm và lòng tự hào của người có gà đá hay được chọn đi thi đấu.

Theo dân gian, có lẽ thú chơi này thịnh hành nhất là thời Nguyễn Lữ (một trong 3 anh em nhà Tây Sơn). Theo truyền thuyết, ông rất đam mê môn đá gà và ông đã tuyển được giống gà nổi tiếng – (theo một số người chơi gà đá ở Bình Định thì giống gà này còn lưu truyền cho đến ngày nay). Có lẽ từ lòng đam mê, với cách quan sát của một võ tướng từ các thế đá của nhiều thể loại gà khác nhau, ông đã sáng tạo ra thế võ: Hùng kê quyền nổi tiếng xưa nay. Tức là dùng đòn thế hiểm của gà đá mà có thể lấy yếu thắng mạnh, lấy ít địch nhiều, nhỏ thắng con người to khỏe.

Đá gà ngày nay

Ngày nay, giới chơi đá gà thường tổ chức trường đá gà hẳn hoi, trình độ chơi và nghệ thuật chơi cũng được nâng cao hơn. Vi đá được quay cố định, trên có mái che, xếp xung quanh có băng ghế cao dần từ trong ra ngoài để khách ngồi xem. Sau khi 2 chủ gà thỏa thuận, gà được bịt mỏ, bịt cựa rồi thả vào vi đá. Trận đấu bắt đầu cũng là lúc cổ động viên hưởng ứng. Lực lượng cổ đông viên 2 bên bắt giá nhau. Thường thì con đá hay được bắt giá trên, con đá kém hơn bắt giá dưới. Sau một vài giờ, mỗi hồi là 20 phút và nghỉ 5 phút, xem thế trận nghiêng vào bên nào. Lúc này,cổ động viên thường theo đuổi phía mình cá cược nhưng cũng có người bỏ phía con gà mình ủng hộ lội sang bên kia để tiếp tục cá cược. Đến khi trận thế thay đổi thợ câu (người chèo kéo) treo giá, nhử để người chơi từ bỏ hay giữ lập trường theo đuổi con gà mình thích. Khi đấu thủ lâm thế có thể từ giá dưới người cược nhảy lên giá trên. Cứ như vậy trận đá gà trở thành hội vui chơi thỏa thê.

Công phu tuyển gà

Để có được một ”võ sĩ gà”, chủ gà phải mất nhiều thời gian tìm kiếm, đào luyện. Bí quyết chọn giống gà như thế nào để có một con gà đá hay và gan dạ. Kinh nghiệm chọn giống gà đá không hề dễ chút nào. Chính vì vậy, thất bại hay thành công ở con gà là bí quyết chọn giống gà để nuôi. Có rất nhiều loại gà khác nhau để chọn làm giống như: gà tre, gà rừng.... Muốn có được chú gà chọi tốt phải cố chọn được con gà nòi mái xuất sắc để nuôi. Với những mái nòi nổi tiếng lì đòn, đá đòn độc hiểm như song phi, sỏ, mé, hồi mã thương, khai vựa lúa… đủ tài hạ địch thủ trong một hai hiệp thì ai có nấy nuôi, xưa nay không ai dại bán dù với giá thật cao. Họa chăng mua được gà tài này khi chủ nuôi tính bề … giải nghệ.

Muốn có mái nòi thật dữ, nếu không có cơ may gặp một sư kê nào đó thương tình nhượng lại thì chỉ còn cách tự tạo mái mà nuôi. Trước hết, phải cố chọn con mái rặc nòi, nếu cựa thì phải đúng là gà cựa, nếu đòn thì phải rặc đòn. Sau đó, phải xem tướng cách có đạt yêu cầu không, kế đó xem lông, xem vảy, thấy tốt mới chọn nuôi. Mái nòi này cho cản với trống nòi ăn độ để xem bầy con nó ra sao. Nên cho cản vài ba lứa thấy bầy con tài nghệ quá tồi hoặc không được ưng ý lắm thì thay mái khác… Ngược lại, nếu đúc ra vài ba lứa con mà đa số đều là chiến kê nổi tiếng thì coi như gặp may.

Dù gà thuộc dòng nổi tiếng hoặc chưa rõ xuất xứ ta cũng nên thực hiện đúng câu: “Nhứt thủ, nhị vĩ, tam hình, tứ túc”. Nghĩa là mặt phải lanh, cỗ phải to, khoẻ, đuôi cúp xuống, thân mình tròn trịa, ngực nở, lườn thẳng. Về chân, ngón phải dài, khoẻ, hai hàng vảy phải đều đặn và không có những vảy xấu. Màu vảy cả hai chân phải sáng, thành ngoài úp vào thành trong. Nếu gà có những vảy quí lại càng nên chọn.

Nếu chỉ là cá cược mang tính vui chơi giải trí, thưởng thức nghệ thuật thì đó là điều đáng quý và nên phát huy, ngược lại có kẻ lợi dụng trò chơi đá gà để ăn thua, cờ bạc, sát phạt lẫn nhau là điều đáng lên án.