Một trong những hậu quả kinh khủng nhất của những trận động đất ngoài khơi là những cơn sóng thần khổng lồ quét đi tất cả những gì trên đường đi của chúng.
Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa thể trả lời câu hỏi đơn giản: Vì sao một số trường hợp có sóng thần, còn các trường hợp khác thì không? Nếu như điều đó xác minh được thì thảm họa như mới xảy ra ở Nhật Bản ngày 11-3 gần đây và ở Indonesia ngày 26-10-2010 là chuyện có thể tránh khỏi. Vậy thì những cơn sóng khổng lồ đó xuất phát từ đâu?
Một biển ô tô bị sóng thần vùi dập ngày 11-3 ở Nhật. Ảnh: PHOTO113
Do động đất dưới biển
Nhiều khả năng chúng được tạo ra bởi trận động đất dưới biển và sự phun trào của núi lửa dưới đại dương. Chẳng hạn như, sóng thần đã hình thành sau khi núi lửa Krakatoa (Indonesia) phun trào năm 1883, phá hủy hơn 5.000 tàu thuyền và làm chết 36.000 người.
Ngoài ra, sóng thần có thể xảy ra do tình trạng lở đất dưới mặt nước (sóng thần ở New Guinea năm 1998), cũng như do những thay đổi đột ngột về áp suất không khí bên trên đại dương (hiện tượng thường xảy ra ở quần đảo Balearic trên Địa Trung Hải).
Tuy nhiên, nguyên nhân chính của sự xuất hiện những con sóng khổng lồ đó là những trận động đất dưới biển, xảy ra chung quanh các hòn đảo giữa đại dương với tâm chấn nằm gần đáy biển.
Điều gì có thể làm cho nước dựng đứng lên được? Theo báo Pravda (Nga), trong lúc xảy ra động đất dưới nước, nhiều phần vỏ trái đất bị biến dạng: Một số bị ép lại, một số khác đè lên phần bên cạnh. Điều đó làm thay đổi kích thước và hình dáng bề mặt của một khu vực đáy biển.
Do hệ số nén của nước nhỏ và tốc độ của quá trình biến dạng của những phần đáy biển đề cập ở trên, nước ở bên trên đó bị đổi chỗ. Và vì không có thời gian để lan rộng ra, nước trên bề mặt đại dương sẽ vươn cao hoặc đổ xuống.
Mọi trận động đất dưới nước ven biển đều tạo ra những cơn sóng khổng lồ này. Tuy nhiên, thực tế có những trận động đất rất mạnh vẫn không tạo ra sóng thần. Ngược lại, đôi khi sự xáo trộn nhỏ ở vỏ trái đất lại gây ra con sóng khổng lồ trên bề mặt đại dương.
Khoảng trống địa chấn
Phải chăng không thể dự đoán được sự xuất hiện của sóng thần? Thực ra, điều đó là có thể. Cốt lõi của vấn đề nằm ở sự kiện sóng thần chỉ xảy ra ở những khu vực đáy đại dương rất đặc biệt, được gọi là những khoảng trống địa chấn.
Các phiến đá vỏ trái đất (kể cả đáy đại dương) thường xuyên chuyển động. Như vậy, một phiến đá thường đè lên phiến khác hoặc luồn xuống bên dưới phiến đá bên cạnh. Hậu quả là, các phiến đá đáy đại dương bên dưới thềm lục địa hình thành nên cái gọi là tấm khiên ở những khu vực tiếp xúc – mặt cắt của phiến đá bên trên.
Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng mọi trận động đất ven biển đều xảy ra ở những khu vực này. Vào thập niên 1970, nhà địa chấn người Nga Sergei Fedotov quan sát thấy rằng ở khu vực này, một số phần rung lắc thường xuyên trong khi số khác thì rất hiếm, có khi cả trăm năm mới có một lần.
Chúng được các nhà khoa học gọi là những khoảng trống địa chấn. Các đồ đệ của Fedotov phát hiện rằng khoảng trống địa chấn nguy hiểm hơn các khu vực thường xuyên rung lắc. Chúng im hơi lặng tiếng càng lâu ngày, nguy cơ bùng nổ càng lớn hơn.
Như vậy, dự đoán sóng thần là một việc khó khăn nhưng vẫn có thể thực hiện được. Bản đồ chi tiết vị trí tất cả mọi khoảng trống địa chấn trong đại dương cần được biên soạn và hoạt động của chúng cần phải được theo dõi sát sao. Khi làm được điều đó, các nhà địa chấn sẽ không bao giờ bỏ lỡ một cơn sóng thần nào.
và quét mã QR
Bình luận (0)