Chuyến đi tìm kiếm đối tác của ông Koizumi

Việt Nam là nước ASEAN thứ 6 Thủ tướng Koizumi mở đầu cho chuyến viếng thăm để thực hiện “sáng kiến ASEAN” của ông. Tại Hà Nội, trong cuộc hội đàm với Thủ tướng Phan Văn Khải, ông Koizumi tuyên bố: “Chúng tôi rất chú trọng quan hệ với Việt Nam và muốn phát triển quan hệ với tất cả các nước ASEAN”. Thật vậy, Nhật Bản là nước viện trợ ODA lớn nhất cho Việt Nam: 10 năm qua đã viện trợ 7 tỉ USD, chiếm 40% tổng số viện trợ ODA của các nước. Việt Nam cũng là đối tác buôn bán lớn với mức buôn bán song phương đạt 5 tỉ USD năm 2001. Chuyến thăm của Thủ tướng Koizumi còn nhằm chuẩn bị cho dịp kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước vào tháng 9-2003.

“Sáng kiến ASEAN” của Thủ tướng Nhật Bản là cùng với Trung Quốc và Hàn Quốc lập một khu vực thương mại tự do với 10  nước ASEAN (trong quan hệ đối tác 10 + 3) trong 10 năm tới. Nhật Bản không muốn chậm chân so với hai đối thủ Đông Bắc Á trong quan hệ với ASEAN. Trong khi Việt Nam và Mỹ đã ký kết hiệp định thương mại, Nhật Bản muốn sớm ký với Việt Nam hiệp định bảo hộ đầu tư, nhưng chưa thể xúc tiến sớm việc thương lượng hiệp định thương mại do muốn bảo hộ nông nghiệp vì hiện nay Nhật Bản đã phải nhập khẩu 60% nhu cầu lương thực. Hãng AFP nhận xét: “Về vấn đề này ông Koizumi chỉ cam kết tiếp tục, thậm chí tăng mức viện trợ ODA dù có sự cắt giảm ngân sách”.

Trừ chuyến thăm chớp nhoáng Đông Timor có tính chất xã giao để chúc mừng ông Xanana Gusman vừa đắc cử tổng thống, trọng tâm thứ hai của chuyến công du Thủ tướng Koizumi đặt vào Úc và ở chừng mực nhất định, tại New Zealand. Thủ tướng Nhật Bản đã bàn bạc kỹ với thủ tướng hai nước này là John Howard và bà Helen Clark sáng kiến “quan hệ đối tác sáng tạo” ông đưa ra tại Singapore hồi tháng 1, nhằm thiết lập một “Cộng đồng Đông Á phát triển” bao gồm Úc, New Zealand, 10 nước ASEAN, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc. Để lấy lòng hai nước chủ nhà, Thủ tướng Nhật Bản coi Úc và New Zealand là “thành viên nòng cốt” của cộng đồng trong cuộc cạnh tranh với Mỹ và EU tại khu vực Đông Á - Thái Bình Dương. Ông Koizumi nhấn mạnh rằng “đây là một cộng đồng cùng nhau hành động, cùng nhau tiến bước”. Ông còn so sánh với hình tượng con kanguroo “chỉ tiến, không lùi” để nói về tính năng động của cộng đồng mới này. Thủ tướng Nhật Bản luôn đề cao vai trò cường quốc kinh tế của Nhật Bản, chiếm 60% GDP của châu Á có tác động lớn đến sự phát triển kinh tế của khu vực mà Thủ tướng Phan Văn Khải đã gọi là “đầu tàu tăng trưởng”.

Đặc biệt ông Koizumi còn đề cập với ông Howard một vấn đề tế nhị là tổ chức đối thoại ba bên Nhật - Úc - Mỹ về vấn đề an ninh, nhưng phải tránh “chọc giận Trung Quốc” và “không gây ảnh hưởng tiêu cực”. Thực chất không phải là một dạng hiệp ước quân sự vì trái với hiến pháp Nhật Bản quy định lực lượng quân sự chỉ làm nhiệm vụ phòng vệ. Cuộc đối thoại ba bên này là do Ngoại trưởng Mỹ Colin Powell gợi ý hồi tháng 7 năm ngoái.

Thủ tướng Koizumi kết thúc chuyến thăm 4 nước Đông Á về nước với tâm trạng không vui vì cuộc điều tra dư luận công bố ngày 2-5 cho biết sự ủng hộ của người Nhật đối với chính phủ đã giảm xuống mức thấp nhất sau một năm ông làm thủ tướng, chỉ còn 43,4%, sụt 1,4% so với tháng 3. Chắc chắn chưa kịp nghỉ ngơi, Thủ tướng Koizumi lại phải vất vả nhiều với những vấn đề trong nước.