Chuyện thật như đùa

Theo báo cáo kiểm toán của Tổng Thanh tra Bộ Quốc phòng dày 69 trang gửi Ủy ban Giám sát và Cải cách chính phủ của Hạ viện (HCOGR), Ngũ Giác Đài (tức Bộ Quốc phòng) đã không trình được các chứng từ hợp lệ như biên lai, hóa đơn, chữ ký bên nhận (hàng, tiền)... trong việc trả cho các nhà thầu Mỹ và Iraq 7,8 tỉ USD tiền dịch vụ và mua sắm như điện thoại, cặp giấy, sơn, xe hơi Nissan, giặt ủi...

Thiếu các chứng từ tối thiểu

Trong tổng số 7,8 tỉ USD kể trên, có khoản tiền 1,4 tỉ USD nghi ngờ đã lọt vào túi riêng của những người có trách nhiệm bởi thiếu những chứng từ tối thiểu. Ví dụ như tờ ngân phiếu trị giá 5,6 triệu USD của bộ trả cho một nhà thầu Iraq nhưng không có tài liệu nào kèm theo cho biết tại sao phải trả. Trong một vụ khác, một nhà thầu ở bang Nam Carolina được trả 11 triệu USD nhưng trong hóa đơn không thấy nói đã mua cái gì của nhà thầu này. Bà Mary Ugone, Phó Tổng Thanh tra Bộ Quốc phòng, cho biết đã chuyển qua bộ phận điều tra hình sự của bộ hơn 20 hóa đơn như vậy với tổng trị giá 35 triệu USD.

Hạ nghị sĩ Henry A. Waxman của Đảng Dân chủ, Chủ nhiệm HCOGR, còn cho biết thêm Ngũ Giác Đài đã chi 1,8 tỉ USD tiền tịch thu tài sản của chế độ Saddam Hussein “hoàn toàn không có giải trình”. Trong số này có 320 triệu USD tiền mặt nói trả cho 1.000 nhân viên chuyển giao cho Bộ Tài chính Iraq nhưng không có tài liệu chứng minh nào khác ngoài mỗi một chữ ký đã nhận tiền. Waxman bức xúc: “Các nhà điều tra cho biết sau khi kiểm 53 hóa đơn thanh toán, họ không tìm thấy chứng từ nào cho biết tiền đã đi về đâu”.

Bộ Quốc phòng cũng đã chi trả tổng cộng 135 triệu USD cho các chiến hữu thuộc lực lượng đồng minh bao gồm Anh (68,2 triệu USD), Ba Lan (45,3 triệu USD) và Hàn Quốc (21,3 triệu USD) tham gia các hoạt động tái thiết Iraq và các dự án nhân đạo. Các nhà kiểm toán nói “tuy vậy không có tài liệu nào bảo đảm rằng số tiền đó đã được chi đúng mục đích”.

Bê bối từ năm 2001

Theo báo cáo của Tổng Thanh tra Bộ Quốc phòng có tiêu đề “Kiểm tra nội bộ về chi tiêu ở Iraq, Kuwait và Ai Cập” phổ biến hôm 22-5, riêng bộ binh đã vi phạm các nguyên tắc tài chính từ năm 2001 và không chỉ ở Iraq mà cả ở Kuwait và Ai Cập. Báo cáo nói rõ từ năm 2001 đến 2006, lực lượng này đã chi 1,4 tỉ USD trên tổng số 10,7 tỉ USD cho các hoạt động ở ba nước này nhưng thiếu “chứng từ tối thiểu”. 6,3 tỉ USD còn lại có chứng từ nhưng không thỏa mãn yêu cầu của các bộ luật và quy định tài chính khác nhằm phòng chống tham ô nhũng lạm.

Nói chung, bộ binh đã thanh toán 183.486 giao dịch thương mại và linh tinh với tổng giá trị 10,7 tỉ USD, trong đó có 23 trường hợp không có chứng từ cho thấy đã mua hoặc sử dụng dịch vụ gì. Một giao dịch trị giá 11,1 triệu USD thậm chí không có hóa đơn và tờ trình. Báo cáo nói “Số tiền này trả cho một công ty Mỹ nhưng chúng tôi không thể xác định được hàng hóa hoặc dịch vụ gì qua thanh toán này”.

Trong 5 trường hợp khác, nhân viên tài chính của bộ binh xuất phiếu thanh toán mà không có chữ ký của sĩ quan phụ trách. Ba phiếu trong số này vượt quá 8 triệu USD. Trong 15 trường hợp khác, nhân viên tài chính đã trả 5,1 triệu USD tiền mặt cho người bán nhưng không có chữ ký của người nhận tiền. Ba trong số 15 phiếu thanh toán này trị giá hơn 500.000 USD trả cho một công ty Mỹ và 2 công ty Iraq cung cấp dịch vụ bảo vệ, cho thuê xe đầu kéo và sửa chữa nâng cấp nhưng thiếu chữ ký của người nhận tiền.

Cuộc kiểm toán tháng 11-2007 cũng phát hiện Ngũ Giác Đài chi 32 triệu USD cho một nhà thầu xây dựng một căn cứ quân sự cho Iraq ở tỉnh Anbar nhưng trên thực tế không có một căn cứ nào như vậy. Ngũ Giác Đài xác nhận chuyện như đùa này là có thật.

Hàng tỉ USD chi xài ở Iraq thiếu những chứng từ hợp lệ

Ngũ Giác Đài từ chối làm chứng

Trong một công văn trả lời Tổng Thanh tra, sau khi nhận được dự thảo báo cáo kiểm toán, Văn phòng Bộ binh Mỹ bào chữa rằng đã tìm thấy đầy đủ chứng từ 90% của 702 phiếu thanh toán mà Văn phòng Tổng Thanh tra đã kiểm toán. Chỉ có 12 hóa đơn không hợp lệ. Bộ binh cũng cho rằng đã cải thiện nghiệp vụ kế toán và hoàn tất trách nhiệm giải trình. Bởi lẽ này, ông Robert L.Wilkee, trợ lý bộ trưởng quốc phòng đặc trách tư pháp, đã từ chối lời mời ra làm chứng trước ủy ban của ông Waxman.

Tuy nhiên, Văn phòng Tổng Thanh tra đã hồi đáp rằng bộ binh và bộ phận kế toán của bộ quốc phòng không hề cung cấp bất cứ chứng từ nào mà văn phòng yêu cầu cũng như những lời giải thích thỏa đáng.

Tổng thanh tra thừa nhận rằng trong một khu vực mà chiến tranh đang diễn ra như Iraq rất khó mà kê khai đầy đủ các chứng từ. Nhưng luật pháp và các quy định Mỹ đã dự trù những trường hợp chi tiêu “trong môi trường bất trắc quân sự”. Cụ thể, trong 53 yêu cầu về luật và quy định chỉ có 23 yêu cầu cung cấp “thông tin cần thiết và tối thiểu để xác nhận việc chi trả”.