Di sản của Putin và nước Nga của tân tổng thống

Thời kỳ Vladimir Putin làm tổng thống (TT) cho phép cả người Nga lẫn thế giới nhìn thấy một nước Nga thực sự. Trước hết, đó là sự ổn định và tăng trưởng. Sau tình trạng hỗn độn vào thập niên 1990, nổi bật là cuộc tấn công của ông Yeltsin vào nghị viện Nga bằng xe tăng năm 1993 và sự sụp đổ của hầu như mọi ngân hàng năm 1998, TT Putin đã đem lại sự bình ổn về chính trị và tỉ lệ tăng trưởng hằng năm 7%. Những trường hợp chênh lệch nhau trong xã hội đã gia tăng; nhiều trường học và bệnh viện được hiện đại hóa. Tiêu chuẩn sống tăng cao. Cuộc chiến Chesnia thứ hai, tai họa chính ám ảnh trong bảng thành tích của TT Putin, gần như đã chấm dứt.

Độc lập dân tộc

Đối với các nhà quan sát phương Tây, bài toán hóc búa chính là chính sách của TT Putin. Chỉ những người thuộc phe diều hâu mới dám gọi là “mang tính gây hấn”. Bằng chứng không phải là ở đây. Vì thế, những lời nói rập khuôn ngày nay là “quyết đoán” và “chủ nghĩa dân tộc” với hàm ý một điều gì đó tiêu cực nhưng không hoàn toàn nói ra như vậy. Những từ mà ông Putin sử dụng là “độc lập” và “có chủ quyền”. Trong thế giới hiện đại, sự độc lập là một thứ xa xỉ mà chỉ một ít quốc gia đủ giàu có và đủ to lớn mới có đủ điều kiện được hưởng. TT Putin đã phát biểu: “Hầu hết mọi quốc gia đều độc lập với các nước lân cận hoặc các khối liên minh của họ.”

Ông Putin đúng, đặc biệt là khi “sự độc lập” là mật mã lịch sự sử dụng cho cụm từ “độc lập với Hoa Kỳ”. Khó có thể bất đồng với Washington về một vấn đề đã được duy trì liên tục mà không bị trừng phạt. Nước Nga có thể. Cách đây 10 năm, đó là món nợ khổng lồ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Bây giờ, tổng dự trữ của Nga nhiều hơn các quỹ có sẵn của IMF để cho vay trên toàn cầu.

Một số nhà phân tích nước ngoài ám chỉ TT Putin là “người theo chủ nghĩa đế quốc mới”. Ông cực lực phản đối. Ông liên hệ vấn đề với chủ nghĩa liên Slave của thế kỷ 19 khi Moscow mong muốn tất cả mọi dân tộc Slave đều chịu sự bảo hộ của người Nga. “Nước Nga ngày nay không có ý định lập lại trải nghiệm thời Sa hoàng hoặc những gì đã xảy ra thời Liên Xô... Tôi không hy vọng những ý tưởng có tính chất truyền giáo đi vào chính sách của nhà nước. Chúng ta cần phải trung thành với bản thân, đáng kính trọng với người khác và là những người bạn đồng hành tốt”.

Một cường quốc

Nhờ vào nền độc lập ông đã đem lại cho nước Nga, với vai trò mới là một siêu cường về năng lượng, chính quyền của TT Putin thể hiện sự tự tin mà cả Brezhnev, lẫn những vị kế nhiệm dân chủ hơn là Gorbachev và Yeltsin chưa từng có.

Một thế kỷ phương Tây có ảnh hưởng đến sự phát triển nội bộ nước Nga đã đến hồi kết thúc. Đó là di sản chính của TT Putin. Ông đã tạo ra nền tảng cho hệ thống chính trị và xã hội không đòi hỏi phương Tây phải sợ hãi hoặc quý mến để tồn tại. Ông đang theo đuổi một chính sách ngoại giao không bị Washington chi phối hoặc châu Âu thực sự chờ đợi ông làm. Nga không cạnh tranh với phương Tây cũng như không đương đầu với họ, hoặc ở mức độ cao nhất, liều lĩnh gia nhập câu lạc bộ phương Tây. Nga thích mối quan hệ với phương Tây tốt đẹp hơn là tệ hại, nhưng nếu phương Tây muốn một cuộc chiến tranh lạnh, Nga sẽ chọn cách phớt lờ đi hoặc phản ứng ăn miếng trả miếng.

Trong vòng ít nhất là một vài thập niên kế tiếp, phương Tây sẽ phải chấp nhận nền độc lập mới này. Họ phải học cách đối xử với Nga tương tự như cách đã đối xử với Trung Quốc – là một cường quốc về kinh tế và chiến lược...

Người dân tin yêu

“Chúng tôi muốn khuyến khích sự tăng trưởng của giai cấp trung lưu. Đó là xương sống của bất kỳ xã hội nào”. Ông nói như vậy trước khi miêu tả những người Nga sở hữu tài sản, được vay thế chấp và có suy nghĩ về két tiền và kế hoạch tương lai của mình.

Nước Nga ngày nay đã không cần nhiều sự giúp đỡ về tài chính của phương Tây như dưới thời ông Yeltsin nữa. Đồng thời, một số nước đã không phản đối đường lối “chia để trị” của Nga, đặc biệt là Đức. Nước này vui vẻ tham gia vào các bản giao ước hai bên, như xây dựng đường ống dẫn dầu mới dưới đáy biển Baltic, bất chấp sự băn khoăn lo lắng của các nước kế cận phía Đông của mình. Bởi nếu các nước phương Tây muốn chống lại chính sách năng lượng của Nga, họ phải đứng trên một mặt trận thống nhất.

Trong khi đó, đa số người Nga tin tưởng TT Putin và rất nhiều người trong số họ ủng hộ ông và tất nhiên, cũng ủng hộ cả vị kế nhiệm do ông đưa ra. Vì sao TT Putin giành được tình cảm của dân chúng Nga như vậy?

Đối với người Nga, ông Putin là một nhà phục hưng. Ông đã phục hồi quyền hành của nhà nước mà trước đây đã bị thâu tóm bởi các vị thống đốc khu vực và các nhà tài phiệt. TT Putin đã khôi phục vị thế của Nga trên vũ đài quốc tế. Phản ứng trước chính sách đơn phương của Mỹ - chống lại cuộc chiến Iraq, việc đưa NATO lấn sang phía Đông, đe dọa Iran hoặc xu hướng thiết lập hệ thống chống tên lửa trên lãnh thổ Ba Lan – TT Putin thể hiện sự kiêu hãnh của một đất nước vốn tự hào về lịch sử của mình và không hề mảy may có ý định từ chối vai trò của mình trên vũ đài quốc tế.

Ngoài những thành tích trên, ở mức độ lớn hơn so với các vị tiền nhiệm, TT Putin còn là nhà hiện đại hóa. Ông biết rằng đất nước cần vượt qua khoảng cách ngăn cách họ với các nền kinh tế công nghiệp tiên tiến và điều đó có thể làm được, chỉ cần đổi mới hạ tầng kiến trúc, thành lập các doanh nghiệp mới và đáp lại lời kêu gọi của kinh tế thế giới.

Và khi không thể có nhiệm kỳ thứ ba liên tiếp, ông lui lại đằng sau với một vai trò mới. n