Hai con tin Nhật Bản và nữ tử tù Al-Qaeda: Bí ẩn Sajida al-Rishawi

Sajida al-Rishawi là một cái tên đã bị quên lãng cách đây hơn 9 năm. Bỗng dưng, tên người phụ nữ Iraq này được nhắc lại hằng ngày trên các phương tiện truyền thông thế giới từ ngày 27-1 khi IS (Nhà nước Hồi giáo tự xưng) yêu cầu chính phủ Jordan trao đổi tù binh.

Theo đó, phía IS sẽ trả tự do cho con tin Nhật Bản Kenji Goto nếu Chính phủ Jordan thả nữ chiến binh thánh chiến Sajida al-Rishawi, năm nay 45 tuổi. Sajida bị một tòa án quân sự ở Amman kết án tử hình bằng hình thức treo cổ năm 2006 về tội tham gia một vụ đánh bom tự sát đẫm máu tại khách sạn Radisson năm 2005, theo hãng tin AP.

Yêu cầu này đã làm chính phủ Nhật và Jordan lúng túng. Trong khi Jordan chỉ đồng ý trao đổi Sajida với trung úy phi công Muadh al-Kasasbeh, người bị IS bắt ngày 24-12-2014, thì Nhật muốn ưu tiên đổi lấy mạng sống của nhà báo Goto. Tình hình đang giằng co thì ngày 31-1-2015, IS  loan báo đã cắt cổ nhà báo Nhật, đồng thời hoàn toàn im lặng về số phận của viên phi công Jordan.

Sajida là ai?

Báo chí phương Tây chỉ biết đến Sajida khi nữ công dân Iraq này tự thú trên đài truyền hình quốc gia Jordan rằng vợ chồng bà ta dùng hộ chiếu giả từ Ramadi đến Amman ngày 5-11-2005.

Mục tiêu của vợ chồng Sajida là cùng 2 thành viên Al-Qaeda khác đánh bom tự sát tại 3 khách sạn lớn để dằn mặt chính phủ Jordan vì dám liên kết với Mỹ đánh các lực lượng Al-Qaeda ở vùng Trung Đông.

Kenji Goto, Muadh al-Kasasbeh và Sajida al-Rishawi Ảnh: TELEGRAPH

Trong video clip phát ngày 13-11-2005, Sajida  mặc áo chùng đen, đầu choàng khăn trắng, mang 2 túi đựng thuốc nổ RDX và đinh nhọn - nhằm tăng cường mức sát thương - dán ở vùng bụng bằng băng keo. Sajida cho biết khi đột nhập khách sạn Radisson, nơi có tổ chức tiệc cưới, bà ta kích hoạt đai thuốc nổ nhưng ngòi bị tịt. Lập tức, chồng Sajida đẩy bà ta ra cửa rồi xông vào trong tự sát bằng bom, giết chết 38 thực khách. Sajida bị bắt ngay sau đó. Cùng lúc, 2 đồng bọn cũng bỏ mạng khi đánh bom 2 khách sạn khác khiến 57 người tử vong.

Tuy nhiên, sau đó Sajida đã phản cung. Ngày 21-9-2006, tòa án quân sự Jordan tuyên án tử hình Sajida nhưng hoãn thi hành vì lúc đó, nước này đình chỉ án tử hình. Mãi đến tháng giêng năm nay, án này mới được tái lập. Sajida kháng cáo nhưng bị bác đơn hồi tháng 1-2007. Ngày 4-10-2010, Sajida tiếp tục kháng cáo. Sau đó, bà ta bị biệt giam tại Jweideh, nhà tù được bảo vệ nghiêm ngặt nhất ở Jordan.

Nhất tiễn hạ song điêu

Theo chính quyền Jordan, chủ mưu những vụ tấn công khủng bố nêu trên là Abu Musab al-Zarqawi, thủ lĩnh nhóm Al-Qaeda ở Iraq. Trước khi bị máy bay không người lái của Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) tiêu diệt hồi tháng 6-2006, tên này được xem là kẻ chủ trương tách rời tổ chức Al-Qaeda từ năm 2004 để thành lập một nhóm Hồi giáo cực đoan riêng ở Iraq. Việc ấy đã thành hiện thực vào tháng 6-2014 với tên gọi là ISIS (Nhà nước Hồi giáo Iraq và al-Sham, theo tiếng Ả Rập) hay IS (Nhà nước Hồi giáo, theo tiếng Anh), dưới sự lãnh đạo của Abu Bakr al-Baghdadi, nguyên phó tướng của al-Zarqawi.

Trung tá Mỹ về hưu James Reese, cựu tư lệnh lực lượng biệt kích Delta, phân tích trên đài CNN: Không phải vô cớ mà IS yêu cầu trao đổi Sajida al-Rishavi với con tin Kenji Goto. Nữ chiến binh thánh chiến này là em gái của Mubarak Atrous al-Rishawi, trợ lý cao cấp của al-Zarqawi, kẻ cũng bị Mỹ tiêu diệt cùng tay thủ lĩnh. Quan trọng hơn nữa, al-Zarqawi lúc sinh thời từng hứa sẽ giải cứu Sajida. IS đòi Jordan trao đổi Sajida với Goto chính là thực hiện lời hứa của người sáng lập IS.

Dòng họ Rishawi thuộc bộ tộc Abu Rashi theo phái Sunni, có tầm ảnh hưởng lớn ở tỉnh Anbar thuộc miền Tây Iraq. Nhờ vậy, tuy không có thành tích gì đặc biệt, Sajida vẫn nổi bật trong số hàng ngàn nữ chiến binh thánh chiến tham gia phong trào đánh bom tự sát, trở thành một biểu tượng của phong trào thánh chiến trong con mắt IS.

Từ đó, dễ thấy ý đồ của IS trong đề nghị trao đổi con tin Nhật với Sajida al-Rishawi. IS áp dụng chiến thuật “nhất tiễn hạ song điêu” (bắn một mũi tên hạ 2 con chim). Nếu thành công, uy tín của Abu Bakr al-Baghdadi, thủ lĩnh IS, sẽ vượt trội Al-Qaeda; đồng thời chứng minh rằng ở Trung Đông, IS là lực lượng bảo vệ tốt nhất các bộ tộc Hồi giáo dòng Sunni. Mặt khác, nếu không thành công thì việc này cũng chia rẽ Jordan với Nhật Bản, hai đồng minh lớn của Mỹ.

Jordan chỉ muốn đổi Sajida lấy phi công của mình, còn Nhật muốn ưu tiên đổi nhà báo Goto. Không chờ kết quả thương thảo Nhật - Jordan, IS đã ra tay hạ sát con tin Nhật để thị uy.