Kẻ tống tiền và buôn lậu nguyên liệu hạt nhân

Alexander Valterovich Litvinenko (tên đầy đủ của Litvinenko) sinh tại tỉnh Voronezh năm 1962 nhưng vào ngày nào thì hai tờ báo Anh nói khác nhau. Tờ The Times nói ngày 4-12 còn tờ The Daily Telegraph nói ngày 30-8.

Chưa bao giờ là điệp viên

Theo tự điển bách khoa tự do Wikipedia, sau khi tốt nghiệp bằng phổ thông trung học ở Nalchik năm 1980, Litvinenko đầu quân vào lực lượng vũ trang của Bộ Nội vụ Liên Xô (LX), rồi sau đó năm 1986, làm ở Tổng cục 3 (Tổng cục Phản gián quân đội LX) của KGB, tức Ủy ban An ninh Quốc gia. Từ đó đến ngày LX tan rã (tháng 12-1991) phần lớn thời gian y chỉ đi học.

Litvinenko vào FSB (Cơ quan An ninh Liên bang Nga, hậu thân của KGB) chuyên về các hoạt động chống khủng bố và các tổ chức tội phạm. Năm 1997, y làm phó đội trưởng Đội 7 Cục Phân tích các tổ chức tội phạm của FSB. Y được giao trách nhiệm bảo vệ tỉ phú Boris Berezovski khi ông này có chân trong nội các Nga lúc bấy giờ.

Ngày 17-11-1998 được coi là một bước ngoặt trong cuộc đời của Litvinenko khi y cùng với 4 nhân viên FSB khác tổ chức họp báo tố cáo cục trưởng Cục Phân tích các tổ chức tội phạm là trung tướng Hoholkhov ra lệnh cho họ ám sát Berezovski lúc đó là chủ nhiệm Hội đồng An ninh, rất thân thiết với Tổng thống (TT) Boris Yeltsin.

Berezovski sau đó trốn sang Anh để khỏi bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Litvinenko bị đuổi việc và bị bắt bỏ tù ở Moscow. Năm 1999, y lại bị bắt về tội lạm dụng quyền lực trong chiến dịch chống khủng bố ở Kostroma. Ở tù được một tháng, y được thả sau khi ký giấy cam kết không ra khỏi nước Nga. Tuy nhiên liền sau đó, Litvinenko trốn sang Thổ Nhĩ Kỳ qua ngả Ukraine bằng passport giả. Ngày 1-11-2000, y mua vé máy bay tuyến Istanbul-London-Moscow nhưng đến sân bay Heathrow của Anh thì ở lại xin tị nạn chính trị. Tháng 10-2006, Litvinenko được nhập quốc tịch Anh. Báo chí Anh mô tả Litvinenko là một kẻ bất đồng chính kiến đào thoát sang phương Tây vì dám phê bình TT Putin, đồng thời là một cựu điệp viên KGB có cỡ nắm được nhiều bí mật của KGB và FSB.

Tuy nhiên, theo Andrei Soldatov, một chuyên gia về tình báo Nga đang cộng tác với tạp chí Novaia Gazeta, Litvinenko chỉ là một thiếu úy cảnh sát của Bộ Nội vụ Nga tham gia các chiến dịch chống bọn tội phạm có tổ chức và chống tham nhũng. Soldatov, người từng gặp Litvinenko ở London năm 2003 và phỏng vấn y, khẳng định rằng Litvinenko không phải là một kẻ đào thoát theo đúng nghĩa của từ này thời chiến tranh lạnh. Y cũng không phải là một cựu điệp viên và không đủ tư cách tiếp cận kho tàng bí mật của KGB cũng như của FSB. Những gì y biết là phương pháp hoạt động của FSB không hề có giá trị đối với các cơ quan phản gián Mỹ cũng như Anh. CIA và MI6 (tình báo hải ngoại Anh) từng khai thác Litvinenko nhưng kết quả rất nghèo nàn.

Litvinenko chỉ nổi tiếng ở Anh với vai trò là người của Berezovski và tác giả của một số cuốn sách chống chính quyền và cá nhân ông Putin. Năm 2002, được sự giúp đỡ của Berezovski, y xuất bản cuốn Làm nổ tung nước Nga: Khủng bố từ bên trong tố cáo nhân viên của FSB làm nổ tung một tòa nhà công sở Nga hồi năm 1999 giết chết hơn 300 thường dân rồi đổ thừa cho khủng bố Chesnia. Trong một cuốn sách khác Băng đảng ở Lubyanka, y tố cáo ông Putin lúc còn làm thủ trưởng FSB giao du với các tổ chức tội phạm.

Trong một số cuộc phỏng vấn báo chí, Litvinenko còn “tiết lộ” nhiều chuyện động trời như FSB từng huấn luyện Ayman al-Zawahiri, cánh tay mặt của Osama Bin Laden, và nhiều chức sắc Al-Qaeda ở Dagestan; hai tên khủng bố Chesnia tham gia vụ bắt cóc hàng trăm con tin ở nhà hát Moscow năm 2002 là nhân viên của FSB v.v... Nói chung, theo Litvinenko, tất cả những vụ khủng bố đẫm máu của Chesnia nhắm vào thường dân Nga đều do FSB đạo diễn. Những lời cáo buộc này thật ra không làm ai ngạc nhiên vì bản thân Litvinenko là bạn thân của Akhmed Zakayev, trùm khủng bố Chesnia hiện đang sống lưu vong ở Anh.

Buôn lậu nguyên liệu phóng xạ

Ngày 3-12 vừa qua, báo The Observer của Anh tiết lộ rằng trước khi chết Litvinenko đã lên một kế hoạch tống tiền nhiều người có thế lực ở Nga, bao gồm cả các oligarch (tài phiệt Nga ăn nên làm ra nhờ thân cận với cựu TT Yeltsin), các quan chức biến chất. Người cung cấp tin này cho tờ báo là chị Julia Svetlichnaya, nghiên cứu sinh chính trị Nga đang học ở Đại học Wesminster, Anh.

Julia từng gặp Litvinenko hồi đầu năm nay để phỏng vấn trong kế hoạch xuất bản một cuốn sách về Chesnia. Chị đang có trong tay hơn 100 thư điện tử của y gửi cho chị. Litvinenko khoe đang có trong tay nhiều tài liệu rất nhạy cảm của FSB liên quan đến bí mật của cơ quan này và những người dính líu trong vụ án tập đoàn Yukos của nhà tỉ phú Khodorkovsky. Y mời chị tham gia “kiếm tiền” bằng cách tống tiền.

Julia nói: “Anh ta nói với tôi rằng sẽ tống tiền hoặc bán những thông tin nhạy cảm về tất cả những nhân vật có thế lực ở Moscow. Anh ta đề cập tới con số 10.000 bảng (320 triệu VNĐ) mà mỗi nhân vật này phải trả nếu không muốn tài liệu FSB được tung hê lên báo đài. Y đang túng tiền và khoe có thể lấy được bất cứ thông tin cần thiết nào từ FSB mà y muốn”.

Một tờ báo Anh khác là The Independent cho biết thêm: “Alexander Litvinenko, cựu điệp viên Nga bị đầu độc chết, từng nói với giáo sư Ý (Mario Scaramella) vào cái ngày mà y ngã bệnh rằng y đã tổ chức một vụ buôn lậu chất liệu hạt nhân từ Nga”. Liệu có phải y đã cấu kết với các tay chợ đen Nga mua bán chất Polonium-210 rồi tổ trác nhiễm phóng xạ của chất này? Và sau khi biết chắc mình sẽ chết và cần có ai đó chịu trách nhiệm về cái chết của mình để lưu danh cùng thiên hạ, Litvinenko bèn tố cáo TT Putin ra lệnh đầu độc y bởi đây là cách giải thích logic nhất?