Khoa học biết gì về lão hóa?

Siegfried Hekimi, giáo sư sinh học Trường Đại học McGill, Montreal, Canada, giải thích: “Lão hóa được định nghĩa như thế nào? Đó có phải là một căn bệnh hay là một quá trình ngấm ngầm liên quan đến các thứ bệnh do có tuổi? Tôi nghiêng về định nghĩa đầu nhưng không có gì là chắc chắn cả”.

Giáo sư Tamas Fulop thuộc Trường Đại học Sherbrooke (Canada) có vẻ bi quan hơn: “Không có một giả thuyết nào tổng hợp được hết các giả thuyết hiện có về lão hóa”. Theo vị giáo sư này, có không dưới 200 thậm chí 300 giả thuyết khác nhau giải thích hiện tượng vừa kể.

Gien là bất tử

Chỉ có một điều mà bất cứ nhà nghiên cứu nào cũng thừa nhận: Tạo hóa cho rằng, sau khi chúng ta làm xong bổn phận truyền giống, không cần phung phí thêm năng lượng để duy trì cuộc sống chúng ta mãi mãi. Nói cách khác, có thể nói bản thân gien của chúng ta là “bất tử” rồi vì nó được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Sự tồn vong của một giống loài nào đó không cần phải thể hiện ở một cá thể nào đó.

Nhưng đó là điểm đồng thuận duy nhất. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu giải thích mỗi người mỗi kiểu tại sao chúng ta già rồi chết và từ đó đề xuất những phương cách kéo dài tuổi thọ đến 200 tuổi, thậm chí hơn nữa. Vấn đề càng trở nên phức tạp khi các hãng bào chế thuốc tây – và cả thuốc đông y – tung ra thị trường mà nhộn nhịp nhất là thị trường Mỹ các loại thuốc hoóc môn hoặc tương tự nhằm kéo dài tuổi thọ.

Quả thật có một mối liên hệ giữa lão hóa và hiện tượng giảm lượng một số hoóc môn trong cơ thể chúng ta. Thế nhưng không có gì chứng minh rằng liệu pháp hoóc môn có thể kéo dài tuổi thọ. Tệ hơn, nhiều loại hoóc môn có thể gây phản ứng phụ cực kỳ nguy hiểm, nhất là phát triển thành ung thư.

Vì sao tế bào phải chết?

Mọi người đều biết, kể từ năm 1961, rằng tế bào chỉ tái sinh một số lần nhất định. Đến năm 1980, người ta mới phát hiện cơ chế ẩn giấu đằng sau hiện tượng này, theo đó, có một cấu trúc trùm lên các nhiễm sắc thể (chứa và bảo vệ DNA của chúng ta) gọi là telomere (gien kết thúc). Chiều dài các telomere này bị rút ngắn đi mỗi lần tế bào tái sinh. Khi telomere rút ngắn đến mức nào đó thì tế bào sẽ chết. Hiện tượng này có thể xem là cơ chế chủ yếu dẫn đến sự già nua nhưng không giải thích được hoàn toàn vấn đề. Từ đây lại có một câu hỏi khác: Liệu có thể chặn đứng tiến trình đó không nhằm giúp tế bào tái sinh mãi mãi? Nói cách khác, kéo dài tuổi thọ mãi mãi? Câu trả lời là có và... không.

Có là cơ thể chúng ta tự nó có sản xuất một enzym gọi là telomerase “bồi hoàn” phần rút ngắn của telomere khi tế bào tái sinh. Như vậy, các tế bào có thể tái sinh hoài. Enzym có mặt trong các tế bào mầm như tinh trùng và trứng, tế bào gốc và kể cả tế bào ung thư. Và mọi rắc rối bắt đầu từ đây.

Giáo sư sinh học Gerardo Ferbeyre, thuộc Trường Đại học Montreal, chỉ rõ cơ chế rút ngắn chiều dài telomere chính là một cách tự vệ chống ung thư. Nó cũng là nguyên nhân khiến chúng ta không thể bất tử. Đây là một lời giải nhưng nó không thể giải thích hết vấn đề.

Còn nhiều giả thuyết khác nữa, trong đó có vấn đề “gốc tự do” có hại tức những phân tử ôxy có một electron tự do thất thoát trong quá trình chuyển hóa ôxy và thực phẩm hấp thu vào cơ thể thành năng lượng. “Gốc tự do” dẫn tới ung thư, bệnh tim mạch hoặc Alzheimer. Rồi thuyết cơ thể là một cỗ máy có thể thay thế từng bộ phận bằng tế bào gốc v.v...

Tóm lại, những hiểu biết về lão hóa tuy chỉ mới bắt đầu nhưng cũng có một số tiến bộ nhất định. Biến con người thành bất tử có thể còn lâu lắm nhưng hy vọng sống đến 125 hoặc 150 tuổi là có thể.