Mới đình chỉ, chưa hủy bỏ

START II là tên viết tắt của Strategic Arms Reduction Treaty, có nghĩa là Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược. Nó là một thỏa thuận song phương giữa Mỹ và Nga về cắt giảm và hạn chế vũ khí tấn công chiến lược, tức là vũ khí hạt nhân, ký kết giữa Tổng thống Mỹ George H.W. Bush và Tổng thống Nga Boris Yeltsin ngày 3-1-1993.

Mỹ và Liên Xô khi xưa và nước Nga ngày nay đã ký kết nhiều hiệp ước và thỏa thuận về giải trừ vũ khí hạt nhân nhưng rồi đều lần lượt bị Mỹ đơn phương hủy bỏ hoặc không phê chuẩn. START II là thỏa thuận song phương cuối cùng về giải trừ vũ khí hạt nhân giữa hai bên còn tồn tại.

Một trong những lý do được Mỹ đưa ra để lập luận cho chủ định từ bỏ những cam kết về giải trừ vũ khí hạt nhân đã ký kết với Nga là chỉ có Mỹ và Nga tự cam kết giải trừ và kiểm soát vũ khí hạt nhân với nhau trong khi trên thế giới còn một số quốc gia khác có vũ khí hạt nhân. Ở đây, Mỹ ngầm đề cập đến Trung Quốc và hàm ý về chương trình hạt nhân của Iran và Triều Tiên.

Nếu START II không còn hiệu lực nữa thì tiến trình giải trừ và kiểm soát vũ khí hạt nhân trên thế giới trong thực chất bị ngưng trệ, thậm chí vấp phải nguy cơ bị đổ vỡ hoàn toàn. Hệ lụy của tình trạng này vô cùng nguy hiểm và tai hại đối với thế giới bởi không còn có thể ngăn chặn và kiềm chế, kiểm soát và quản trị nguy cơ vũ khí hạt nhân được sử dụng ở đâu đó trên thế giới.

Ngày 8-4-2010, Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là Barack Obama và Tổng thống Nga lúc đó là Dmitry Medvedev ký tham gia Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược (START II) mới Ảnh: REUTERS

Ông Putin đưa ra quyết định nước Nga đình chỉ tham gia START II trong mối liên hệ với cuộc xung đột ở Ukraine giữa Nga và Ukraine.

Ông Putin cho rằng Mỹ, NATO và đồng minh sử dụng xung đột ở Ukraine để hủy hoại nước Nga, cáo buộc Anh và Pháp - vốn là 2 trong số 5 quốc gia được coi là cường quốc hạt nhân thế giới cùng với Mỹ, Nga và Trung Quốc - vẫn tiếp tục phát triển vũ khí hạt nhân và chĩa vũ khí hạt nhân của họ vào Nga.

Khi trước, Mỹ cho rằng Trung Quốc phải tham gia tiến trình giải trừ và kiểm soát vũ khí hạt nhân thì bây giờ ông Putin đưa ra đòi hỏi Anh và Pháp không được đứng ngoài tiến trình này.

Việc đình chỉ tham gia của Nga vào START II liền mạch với những tuyên bố trước đó của ông Putin về việc Nga sẵn sàng sử dụng đến cả vũ khí hạt nhân để bảo vệ an ninh quốc gia, bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ và lợi ích của nước Nga.

Ông Putin không nói ra cụ thể nhưng phía bên kia không thể không liên hệ ngay đến cuộc xung đột ở Ukraine mà cụ thể ở đây là khả năng Nga sử dụng cả vũ khí hạt nhân để bảo vệ những gì đã đạt được ở Ukraine hoặc khi bị ai đó khác như NATO tấn công.

Quyết sách mới nói trên của ông Putin phản ánh mức độ hiện tại rất tồi tệ trong mối quan hệ giữa Nga với Mỹ và phương Tây. Người đứng đầu nước Nga phát đi thông điệp cảnh báo phe này không nên dồn ép đến mức buộc Nga phải sử dụng vũ khí hạt nhân.

Trong thực chất, việc Nga đình chỉ tham gia START II chưa làm thay đổi cơ bản ngay tiến trình giải trừ và kiểm soát vũ khí hạt nhân trên thế giới bởi đình chỉ tham gia không có nghĩa là đơn phương rút khỏi hiệp ước. Nga vẫn giữ dư địa để có thể linh hoạt tiến thoái trong thời gian tới. Chính vì thế, Mỹ tuyên bố vẫn tuân thủ START II chứ không trả đũa Nga.