Mỹ - Cuba nối lại quan hệ

Ngày 17-12 đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong quan hệ đầy trắc trở giữa Mỹ và Cuba hơn nửa thế kỷ qua khi Chủ tịch Cuba Raul Castro và Tổng thống Mỹ Barack Obama cùng tuyên bố quyết định tái thiết lập quan hệ ngoại giao, mở đường cho tiến trình bình thường hóa quan hệ.

“Hành động dũng cảm”

“Chúng ta sẽ chấm dứt cách tiếp cận lỗi thời vốn đã cho thấy sự thất bại trong việc thúc đẩy lợi ích. Thay vào đó, chúng ta sẽ bắt đầu bình thường hóa quan hệ giữa hai nước” - tổng thống Mỹ nhấn mạnh trên truyền hình từ Nhà Trắng.

Cùng lúc, Chủ tịch Cuba Raul Castro khẳng định Havana đã sẵn sàng thảo luận với Washington những khác biệt còn lại về chủ quyền quốc gia, dân chủ và chính sách nội bộ, đồng thời kêu gọi Mỹ gỡ bỏ lệnh cấm vận thương mại. Theo thỏa thuận mới, Mỹ sẽ dỡ bỏ hạn chế đối với Cuba trong các lĩnh vực đi lại, kiều hối, hoạt động ngân hàng… Mỹ cũng xem xét mở sứ quán tại Havana trong vài tháng tới và ông Obama cam kết sẽ thúc giục Quốc hội Mỹ dỡ bỏ cấm vận thương mại đối với Cuba.

Người Cuba tại Havana giơ cao bức ảnh Nhóm 5 công dân Cuba (Cuban Five) để chúc mừng các thành viên của nhóm này được Mỹ trả tự do Ảnh: REUTERS

Giáo hoàng Francis nằm trong số những người đầu tiên lên tiếng chúc mừng. Giới chức Mỹ tiết lộ để có cuộc điện đàm dài 45 phút giữa ông Obama và ông Castro hôm 16-12 trước khi công bố quyết định tiến tới bình thường hóa quan hệ, công thuyết phục của giáo hoàng là không nhỏ. Trước đó, tổng cộng 9 cuộc đàm phán bí mật kéo dài trong 18 tháng đã diễn ra ở tòa thánh Vatican và Canada.

Liên Hiệp Quốc (LHQ), Liên minh châu Âu (EU) và nhiều quốc gia cũng đồng loạt hoan nghênh. Tổng Thư ký LHQ Ban Ki-moon “hy vọng những biện pháp mới này, tuyên bố mới này sẽ giúp mở rộng giao lưu giữa nhân dân 2 nước”. Coi đây là thắng lợi của Cuba, Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro khen ngợi hành động của ông Obama là dũng cảm và cần thiết. Người đứng đầu cơ quan ngoại giao của EU, bà Federica Mogherini, nhấn mạnh tổ chức này cũng mong mở rộng quan hệ với Cuba.

Đảng Cộng hòa làm khó

Theo giới phân tích, con đường tiến tới bình thường hóa quan hệ hoàn toàn giữa Mỹ và Cuba vẫn chồng chất khó khăn. Trở ngại lớn nhất nằm trong lệnh cấm vận vốn được Quốc hội Mỹ thông qua thành luật thuộc đạo luật Helms-Burton năm 1996 nhằm thắt chặt các biện pháp cấm vận đơn phương chống Havana. Như vậy, chỉ có Quốc hội Mỹ mới có quyền dỡ bỏ luật này, trong khi sự kiểm soát của Đảng Cộng hòa ở cả thượng viện (từ đầu năm 2015) lẫn hạ viện sẽ không hề dễ dàng cho ông Obama.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (trái) chào mừng công dân Mỹ Alan Gross hồi hương sau 5 năm bị giam ở Cuba Ảnh: REUTERS

Nhiều nghị sĩ Đảng Cộng hòa đồng loạt chỉ trích quyết định của ông chủ Nhà Trắng. Chủ tịch Hạ viện Mỹ John Boehner gọi thỏa thuận là “một việc nữa trong chuỗi hành động thiếu suy nghĩ của ông Obama”. Thượng nghị sĩ gốc Cuba Marco Rubio cho rằng “Nhà Trắng nhận phần thiệt thòi mà chẳng gặt hái được gì”. Cựu Thống đốc bang Florida Jeb Bush, người vừa úp mở sẽ ra tranh cử tổng thống Mỹ năm 2016, đánh giá thỏa thuận này “có hại cho tiến trình dân chủ ở Cuba”.

Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban Quan hệ đối ngoại thượng viện Robert Menendez không hài lòng với thỏa thuận trao đổi tù nhân mà ông chê là “khập khiễng”. Giới chức Nhà Trắng cho biết quyết định lịch sử được đưa ra sau khi Cuba trả tự do cho công dân Mỹ Alan Gross - bị giam giữ tại nước này 5 năm qua - và một điệp viên người Cuba làm việc cho chính phủ Mỹ bị bắt cách đây 20 năm. Đổi lại, Mỹ cũng phóng thích 3 điệp viên Cuba bị giam ở nước này.