Mỹ - Trung căng vì thương mại, biển Đông

"Tôi tái khẳng định mối lo ngại của chúng tôi đối với việc Trung Quốc xây dựng căn cứ quân sự ở biển Đông, gây nguy hiểm cho giao thương tự do, đe dọa chủ quyền của các quốc gia khác và phá hoại sự ổn định của khu vực" - ông Pompeo tuyên bố tại cuộc họp báo chung với ông Vương trong chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên trên cương vị người đứng đầu Bộ Ngoại giao Mỹ.

Tuyên bố cứng rắn của ông Pompeo được đưa ra giữa lúc Bắc Kinh liên tục bị cộng đồng quốc tế phản đối gay gắt vì những hành động gia tăng quân sự hóa phi pháp ở biển Đông. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis mới đây cũng khẳng định Bắc Kinh quân sự hóa các đảo nhân tạo xây trái phép trên biển Đông nhằm đe dọa, o ép các nước trong khu vực, đồng thời cảnh báo việc nước này quân sự hóa biển Đông sẽ phải đối mặt những hậu quả lớn hơn nhiều. Trong động thái phản ứng mạnh mẽ hành động ngang ngược của Trung Quốc ở biển Đông, Lầu Năm Góc đã loại nước này khỏi cuộc tập trận đa quốc gia Vành đai Thái Bình Dương (RIMPAC) sắp tới.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Đại lễ đường Nhân Dân ở Bắc Kinh hôm 14-6. Ảnh: REUTERS

Thương mại cũng là một điểm nóng trong quan hệ Mỹ - Trung. Ông Pompeo cảnh báo thâm hụt thương mại của Washington với Bắc Kinh vẫn còn quá cao và đây là mối lo ngại mấu chốt của Tổng thống Donald Trump. Trang Bloomberg tiết lộ ông chủ Nhà Trắng đã quyết định áp thuế quan lên khoảng 50 tỉ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Theo đó, chính quyền Mỹ đã chuẩn bị xong bản danh sách cuối cùng những mặt hàng Trung Quốc bị đánh thuế, quy mô của các mặt hàng trong quyết định này tương đương với kế hoạch mà Mỹ dự định hồi tháng 4.

Các chuyên gia kinh tế cùng giới quan sát Trung Quốc có chung nhận định rằng gói thuế quan 50 tỉ USD mà ông Trump đã chốt nói trên chỉ là đòn khởi đầu. Reuters tiết lộ Washington cũng gần như hoàn tất danh sách đánh thuế đợt 2 đối với số hàng hóa nhập khẩu trị giá 100 tỉ USD từ Trung Quốc. Trả lời phỏng vấn kênh Fox ngày 13-6, ông Trump tuyên bố sẽ đối đầu rất mạnh mẽ với Trung Quốc về vấn đề thương mại. Các quan chức Mỹ nói ông Trump không còn xem ảnh hưởng của Trung Quốc với Triều Tiên là lý do để không áp thuế lên nền kinh tế số 2 thế giới, bởi nay Mỹ đã có đường dây liên lạc trực tiếp với Bình Nhưỡng.

Chính phủ Trung Quốc ngày 15-6 nhanh chóng có phản ứng mạnh với tuyên bố sẽ tự vệ nếu bị Mỹ gây tổn hại tới lợi ích. Những diễn biến này đang đẩy 2 nền kinh tế hàng đầu thế giới đến gần cuộc chiến thương mại. Đài CNBC dẫn lời một số chuyên gia kinh tế nhận định viễn cảnh về một cuộc chiến như thế nghe có vẻ đáng sợ nhưng cũng không quá đáng ngại nếu như các hành động ăn miếng trả miếng giữa hai bên không leo thang nguy hiểm.

Các nhà kinh tế học và giới đầu tư nhìn chung cho rằng tác động từ các biện pháp thuế quan sẽ không quá lớn nếu các bên vẫn giữ được cái đầu lạnh và sử dụng chúng như một công cụ trong đàm phán. Họ cũng nhấn mạnh rằng giá trị những gói thuế quan trên không quá lớn nếu so với kim ngạch thương mại Mỹ - Trung.