Nga vươn ra toàn cầu

Cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama từng đánh giá nước Nga thời hậu Liên Xô chỉ là một "cường quốc khu vực" nhưng mọi chuyện không còn như vậy nữa. Trong mấy năm nay, Tổng thống Nga Vladimir Putin mở rộng phạm vi ảnh hưởng ra toàn cầu, phát động cuộc tấn công quyến rũ kiểu Nga ở những vùng xa xôi, nơi tầm ảnh hưởng của Điện Kremlin bị xóa nhòa lâu nay. Dấu ấn của người Nga đã và đang hiện diện ở nhiều khu vực thuộc Trung Đông, châu Âu, châu Phi và thậm chí ở Mỹ Latin.

Moscow đã phát hiện nhiều chỗ trống và đang tích cực khai thác những mối bất hòa trong lòng phương Tây. Mục đích của Nga thật đơn giản: Thiết lập ảnh hưởng theo cách thức gây phương hại đến Washington và hệ thống quốc tế mà Mỹ đã xây dựng và dẫn đầu kể từ Thế chiến thứ II đến nay. Nơi nào Mỹ và các đối tác lùi bước hoặc không thể phát huy vai trò, Nga sẵn lòng thế chỗ.

Có thể kể ra một loạt thành công của ông Putin trong những năm qua. Vũ khí và binh sĩ Nga trên đất Syria đã làm xoay chuyển tình thế cuộc nội chiến nơi đây và cứu được đồng minh Bashar al-Assad. Tại những nơi khác ở Trung Đông, Moscow sử dụng những thương vụ vũ khí, hoạt động tình báo, động tác ngoại giao và sức mạnh truyền thống để đạt đến mục đích của mình.

Trong mấy tuần gần đây, Tổng thống Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan - người kiên quyết đẩy đất nước mình xa rời các đồng minh NATO - đã hoàn tất hợp đồng trị giá 2,5 tỉ USD để Thổ Nhĩ Kỳ mua hệ thống phòng không S-400 tối tân của Nga.

Trong tình trạng hỗn loạn ở Libya sau khi chế độ Moammar Gadhafi sụp đổ, ông Putin nhận thấy một cơ hội khác. Moscow đã bắt tay với Khalifa Haftar, vị tướng thời Gadhafi (từng được huấn luyện ở Liên Xô) trước khi thành một lãnh chúa và chống lại các tay súng Hồi giáo tại TP Benghazi. Trong mấy tháng qua, có tin lực lượng đặc biệt và máy bay không người lái của Nga từ căn cứ ở Ai Cập đã được điều động hỗ trợ cho lực lượng của tướng Haftar.

Ở Libya, ông Putin có cả động cơ địa chính trị lẫn thương mại. Hoạt động của Nga trước hết là sự đáp trả cho liên minh do Mỹ đứng đầu đã lật đổ đồng minh Gadhafi và tiếp đó là định hình tương lai quốc gia (Libya) này. Nga cũng nóng lòng khôi phục các thỏa thuận vũ khí, khai thác dầu và xây dựng béo bở từng bị hủy bỏ sau khi chế độ Gadhafi sụp đổ.

Tổng thống Vladimir Putin và Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu của Nga trong chuyến đi nghỉ ở Siberia vào đầu tháng 8 Ảnh: REUTERS

Ở nước láng giềng Ai Cập, ông Putin tiếp cận một đối tác của Mỹ nhưng đang có khúc mắc với Washington. Khi ông Obama đóng băng một số thương vụ vũ khí để biểu lộ thái độ không hài lòng với Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah Al Sisi, nước Nga nhảy vào chào mời vũ khí của họ. Các nhà sản xuất vũ khí thuộc sở hữu nhà nước Nga háo hức giành lại thị phần mà họ đã mất mấy thập kỷ trước khi Ai Cập rời bỏ quỹ đạo của Liên Xô.

Ở vùng Vịnh, mối quan hệ giữa Washington và các đối tác lâu đời, các nước quân chủ nhiều dầu mỏ của người Hồi giáo dòng Sunni xấu đi dưới thời ông Obama, mở ra cơ hội nữa cho Moscow. Các động thái gần đây của chính quyền Tổng thống Donald Trump nhằm hàn gắn mối quan hệ với Ả Rập Saudi, Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Ai Cập cho đến nay không thể làm giảm đi tình cảm của lãnh đạo các nước Ả Rập này dành cho những người bạn Nga.

Người Nga còn đang khiến phương Tây đau đầu ở vùng Balkan. Thành viên mới nhất của NATO, nước Montenegro nhỏ bé, chẳng bao lâu nữa sẽ xét xử vắng mặt 2 nhân viên tình báo Nga vì vai trò của họ trong vụ đảo chính bất thành hồi tháng 10-2016. Vụ đảo chính thất bại nhưng nó cho thấy Nga mong muốn mở rộng tầm ảnh hưởng của họ ở Balkan biết bao.

Tham vọng của Nga còn vươn ra bên ngoài ranh giới quen thuộc của châu Âu và Trung Đông. Ở Nam Phi, Nga được cho có dính đến các xì-căng-đan khiến Tổng thống Jacob Zuma lao đao. Ông này bị cáo buộc tham nhũng, trong đó có vai trò trong việc sắp xếp hợp đồng trị giá 76 tỉ USD để một công ty nhà nước Nga xây dựng đến 8 nhà máy điện hạt nhân. Một tòa án Nam Phi gần đây đã phán quyết rằng hợp đồng này vi hiến và trái pháp luật.

Tổng thống Daniel Ortega của Nicaragua, một đồng minh thời chiến tranh lạnh của Điện Kremlin, đã đồng ý cho xây dựng các cơ sở bí ẩn của Nga ở thủ đô Managua. Một số quan chức cao cấp Nga cho biết họ cũng đang tiến hành việc tái lập sự hiện diện về quân sự và tình báo ở Cuba.

Mỹ có lý do để lo ngại chuyện ông Putin ngày càng vươn xa ra toàn cầu. Chuyện Nga khôi phục tầm ảnh hưởng không nhằm chi phối các sự kiện ở những ngóc ngách đặc biệt nào đó trên hành tinh mà nhằm tận dụng cơ hội để làm suy yếu trật tự quốc tế của Mỹ. Ông Putin đang đặt cược rằng mình có thể viết lại các quy tắc của chính trường thế giới theo hướng có lợi cho Nga.